La Revanche d’O[micron]

 

Η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο, λένε. Η περιπέτεια με αυτό το πεισματάρικο συνάχι που λέγεται «όμικρον» θυμίζει, σε όσους είμαστε λίγο πιο μεγάλοι, το γαλλικό ερωτικό φιλμ της δεκ. ’70 “Histoire d’O”. Το φιλμ ήταν βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Pauline Réage που απέσπασε το 1955 το γαλλικό βραβείο λογοτεχνίας ‘Prix des Deux Magots’. Καταπιάνεται με θέματα όπως τα όρια της αγάπης, της κυριαρχίας και της υποταγής και είναι σαφώς επηρεασμένο από τα έργα του Marquis de Sade. Παρά τη βράβευσή του, η τολμηρή θεματολογία του (η ιστορία μιας νεαρής κοπέλας που εκπαιδεύεται ως διαθέσιμη σκλάβα σε κάθε μορφής σεξουαλική διαστροφή, αποδέχεται αυτόν το ρόλο ώσπου αντιδρά και αυτοκτονεί) προκάλεσε αντιδράσεις που οδήγησαν σε διάφορου τύπου απαγορεύσεις από τη γαλλική λογοκρισία τα πρώτα χρόνια, όπως την περικοπή κάποιων κεφαλαίων του βιβλίου και την απαγόρευση της διαφήμισης και της προβολής του. Η πλήρης έκδοσή του επιτράπηκε το 1967.

Καθώς η δημιουργός το είχε εκδώσει με ψευδώνυμο, πολλοί θεωρούσαν πως ήταν έργο άνδρα συγγραφέα. Κατά καιρούς διατυπώνονταν διάφορες εικασίες, π.χ. για τον André Malraux, τον Henry de Montherlant κ.ά. Μόλις το 1994, μια 86χρονη μάλλον συντηρητική διανοούμενη, πολυγραφότατη συγγραφέας και μεταφράστρια, η Dominique Aury, αποκάλυψε σε μια συνέντευξή της πως έγραψε το βιβλίο, ως απάντηση στον ισχυρισμό του τότε αγαπημένου της ότι καμιά γυναίκα δεν είναι ικανή να γράψει ένα ερωτικό μυθιστόρημα. Του έδωσε τη μορφή μιας σειράς επιστολών, τις οποίες του έστελνε ώστε να τον δελεάσει να τη δει ερωτικά καθώς, όπως ισχυρίστηκε, δεν είχε άλλον τρόπο αφού στα 47 της χρόνια δεν ήταν πια ούτε νέα ούτε όμορφη.

Αλλά και το Dominique Aury, τελικά δεν ήταν παρά το λογοτεχνικό ψευδώνυμο, όπως αποκαλύφθηκε μετά το θάνατό της, της Anne Cécile Desclos (1907-1998), μιας πρωτοπόρου της γυναικείας δημοσιογραφίας από την προπολεμική περίοδο, υποδιευθύντριας επί είκοσι πέντε χρόνια της κορυφαίας λογοτεχνικής επιθεώρησης ‘La Nouvelle Revue française’ και βασικής συνεργάτιδας του εκδοτικού οίκου ‘Gallimard’.

Το 1975 ο Γάλλος σκηνοθέτης Just Jaeckin μετέφερε το βιβλίο στο σινεμά, με πρωταγωνιστές την Corinne Cléry και τον Γερμανό Udo Kier. Η οπτική του όμως ήταν αντιφεμινιστική, μάλλον ηδονοβλεπτική, αλλοιώνοντας την ουσία του έργου, αν και δεν περιέχει ιδιαίτερα ρεαλιστικές ερωτικές σκηνές ή σκληρή γλώσσα. Η υποβλητική μουσική του Pierre Bachelet, δεν κατάφερε να το σώσει. Αποδοκιμάστηκε πολύ περισσότερο από το βιβλίο και τελικά απαγορεύτηκε ή λογοκρίθηκε σε πολλές χώρες· σε κάποιες η απαγόρευση ισχύει ακόμα. Κατέληξε να κυκλοφορεί παράνομα σε κασέτες και DVD, ανεξέλεγκτα.

-ο-ο-ο-

Η Anne Cécile Desclos δεν τόλμησε να χρησιμοποιήσει ούτε το επίσημο λογοτεχνικό της ψευδώνυμο, για να μην αποδομήσει την εικόνα της ως συγγραφέας. Ακόμα κι όταν το αποκάλυψε στα γεράματά της, και πάλι δεν ανέφερε ποια ήταν η αληθινή της ταυτότητα. Ένα βιβλίο βραβευμένο, που κυκλοφορούσε σε πολλά γαλλικά σπίτια, η επικρατούσα ηθική επέβαλε να είναι αγνώστου συγγραφέως.

Και να που ήρθε τώρα αυτή η μετάλλαξη «όμικρον», ως νέα “histoire d’O”, να μας θυμίσει την υποκρισία που μας διακατέχει ως κοινωνία. Αδιαφορώντας για τις απαγορεύσεις, εισβάλλει σε κάθε χώρα, σε κάθε σπίτι, σε κάθε οργανισμό. Μας εκδικείται, αναδεικνύοντας με τον πιο επώδυνο τρόπο, αυτό το οποίο είμαστε. Αγνοούμε την πραγματικότητα και η πραγματικότητα μας ξεπερνάει. Αγνοούμε τον κίνδυνο και μετά τρέχουμε από πίσω του.

Σε παλιότερες εποχές, η επικρατούσα ηθική επέβαλε τη σιωπή στα θέματα σεξ, στις ερωτικές σχέσεις, υποτιμούσε τη γυναικεία επιθυμία, αγνοούσε υποκριτικά αυτά τα θέματα, με συνέπεια η άγνοια να οδηγεί στην αναζήτηση υποκατάστατων, σε βιβλία ή ταινίες όπως η “histoire d’O”, τις οποίες η επίσημη ηθική έσπευδε να αποδοκιμάσει ή απαγορεύσει αλλά εκείνες έπαιρναν την εκδίκησή τους καθώς την ίδια ώρα η κοινωνία κρυφά κι ανεπίσημα τις ανεχόταν.

Κάπως έτσι υποτιμήθηκε η «Όμικρον» και τώρα που έχει εγκατασταθεί σε κάθε σπίτι, σπεύδουμε να την αποκηρύξουμε. Αλλά εκείνη μας χαμογελά χαιρέκακα, διότι δεν υπάρχει τρόπος να αναχαιτιστεί πλέον. Υποκρινόμαστε πως λαμβάνουμε μέτρα, ενώ όλοι γνωρίζουμε πως δεν μπορούν πια να φέρουν αποτέλεσμα.

Ως κοινωνία παλιά μας ένοιαζε τι θα πει ο κόσμος για το κορίτσι ή για το ιδιαίτερο αγόρι κι όχι τι ποθεί και τι επιθυμεί το ίδιο. Ως πολιτεία σήμερα νοιαζόμαστε περισσότερο αν θα αντέξει το σύστημα υγείας αλλά αδιαφορούμε να το θωρακίσουμε. Υποκύπτουμε στις αντιεπιστημονικές εμμονές θρησκόληπτων ή ιδεόπληκτων ατόμων και φορέων και κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, επειδή αυτοί είναι ψηφοφόροι μας.

Ως πολίτες κι ως ανθρώπινη κοινωνία για άλλη μια φορά αποδεικνύουμε ότι εμπιστευόμαστε τους κάθε λογής αυτόκλητους προφήτες και τσαρλατάνους κι αμφισβητούμε ή είμαστε επιφυλακτικοί στη στέρεα γνώση που προσφέρει η επιστήμη. Τι διαφορά έχουμε άραγε από τους προβιομηχανικούς λαούς που γοητεύονταν από τις χάντρες και από τα καθρεφτάκια των προχωρημένων Ευρωπαίων; Τι διαφορά έχουμε από τους προγόνους μας που θυσίαζαν την Ιφιγένεια για να φυσήξει ευνοϊκός άνεμος;

Φοβόμαστε το εμβόλιο, δεν φοβόμαστε την αρρώστια. Φοβόμαστε τα μέτρα, δεν φοβόμαστε τη νόσηση. Κι όπως η ‘Ο’ στην ιστορία της, όταν βρεθούμε ενώπιοι-ενωπίω με την ωμή αλήθεια, αντιλαμβανόμαστε πως δεν υπάρχει πλέον σωτηρία.

Καλά ξεμπερδέματα!

Θ. Μπελίτσος, 29.12.2021