-Παλιά εκκλησούλα ανακαινισμένη αρκετές φορές, που βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Λήμνου, σε απόσταση για τον πεζοπόρο 30΄ ως 40΄ περίπου από το χωριό Καμίνια της Λήμνου. Με αφορμή τη σημερινή εορτή της, 4 Δεκέμβρη, ας γνωρίσουμε το παρελθόν της, που δεν έχει μόνο θρησκευτικό κι εκκλησιαστικό ενδιαφέρον. Το εξωκλήσι υπήρχε οπωσδήποτε το 1917, όταν ναυάγησε στην περιοχή ένα αγγλικό καράβι, το οποίο παρασύρθηκε από τα καντήλια της θεωρώντας ότι είναι φάρος. Επίσης, το 1926 την αναφέρουν τρεις εκπαιδευτικοί, ο φιλόλογος του Ημιγυμνασίου Κάστρου Νικ. Γαλανός κι οι δάσκαλοι Θεμ. Ευαγγέλου-Βασιλειάδης και Εφραίμ Σεραφετινίδης που πέρασαν από εκεί, αναζητώντας σε μια κοντινή φωκιοσπηλιά, τη σπηλιά του ομηρικού ήρωα Φιλοκτήτη. Κι από άλλες μαρτυρίες προκύπτει ότι ο ναΐσκος υπήρχε τουλάχιστον από τις αρχές του 20ού αιώνα. Την δεκαετία του ’50 ασβεστώθηκε και ανακαινίστηκε. Την δεκ. '90 [από τότε η φωτογραφία] στην είσοδο προστέθηκε ένας στεγασμένος πρόναος με παράθυρα και τζάμια στην βορινή πλευρά του, για να προστατεύονται οι προσκυνητές από τους συχνούς βοριάδες. Στην βορινή πλευρά χτίστηκε ένα σκλι (πεζούλι) και στη στέγη προστέθηκαν δύο μαρμάρινοι σταυροί.
-Το ναό επιστατούσε παλιά η οικογένεια Δημητρίου Ι. Καβουρίδη και στη συνέχεια η θυγατέρα του, Υψιπύλη σύζ. Ευάγγελου Αποστολίδη ως το θάνατό της (1999). Η εικόνα της Αγ. Βαρβάρας στο τέμπλο φέρει τη μαρτυρία: «Δωρεά Αντωνίου Ανδρέου 1974» ενώ μία νεότερη είναι «Αφιέρωμα του Βασ. Καθημερινιάτη». Επίσης, μία εικόνα - θήκη από στέφανα - γράφει: «Σαράντης Χ. Κοκκινογούλης - Φανή Κοκ.». Παλιότερα κάτω από τις εικόνες του τέμπλου υπήρχαν κεντημένες, υφαντές ποδιές, με τις μαρτυρίες: 1972 - 1979 - Γ.Τ. - Ε.Μ. 1961. Οι παλιοί, απλοϊκοί Καμνιώτες θεωρούσαν την Αγ. Βαρβάρα προστάτιδα των ασθενούντων από ανεμοβλογιά. Για να μη μείνουν σημάδια στο δέρμα από τα σπυριά της αρρώστιας, οι άρρωστοι άναβαν ένα κερί στην εικόνα της και προσεύχονταν. Φορούσαν, μάλιστα, κόκκινα ρούχα, ώστε να γιατρευτούν πιο γρήγορα, όπως πίστευαν.
-Το τοπωνύμιο "Αγία Βαρβάρα" ή "Ακρωτήρι" αναφέρεται στη βορινή πλευρά του ακρωτηρίου Βρόσκοπος. "Μόλος" ονομάζεται η παραθαλάσσια περιοχή κοντά στο ξωκλήσι, στο τελείωμα της παραλίας "Ξεσπάσματα". Εκεί τα νερά κάπως βαθαίνουν και οι βάρκες μπορούν να πλησιάσουν στην ακτή, ενώ τα άλλα σημεία της ακτής είναι πολύ αβαθή. Φαίνεται πως στα χρόνια της ενετοκρατίας υπήρχε κάποια αποβάθρα (μόλος) για καΐκια, από όπου και το ιταλογενές όνομα. Σύμφωνα με μία διαφορετική εκδοχή η ονομασία προήλθε από ένα χείμαρρο που εκβάλλει εκεί και μεταφέρει υλικά που μολώνουν (μπαζώνουν) την παραλία. Γενικά η θάλασσα της περιοχής είναι πολύ ρηχή, όπως άλλωστε όλης της ανατολικής Λήμνου, λόγω των προσχώσεων από το θαλάσσιο ρεύμα που κατεβαίνει από τα στενά των Δαρδανελίων και συνεχίζει ως στις μέρες μας να αποθέτει νέο υλικό. Σε απόσταση μισού χιλιομέτρου από την ακτή, το βάθος δεν φθάνει τα 10 μ., ενώ μόλις στα 2 χλμ. ξεπερνά τα 20 μ. Η παραλία είναι αβαθής και γενικά δεν προσφέρεται για προσέγγιση πλεούμενων παρά μόνο στο κάπως βαθύτερο σημείο της, κοντά στο ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, στο οποίο γι’ αυτό το λόγο υπήρχε κάποιος "Μόλος". Τα αβαθή της περιοχής είναι πολύ επικίνδυνα και σημειώνονται στους χάρτες της Λήμνου από όλους τους περιηγητές του μεσαίωνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1917 προσάραξε εκεί ένα αγγλικό καράβι παρασυρμένο, σύμφωνα με την προφορική παράδοση, από τα καντήλια της Αγίας Βαρβάρας τα οποία ο καπετάνιος εξέλαβε σαν φάρο. Το πλοίο με το φορτίο του εγκαταλείφθηκε και το μάζεψαν καμινιώτες έμποροι και το πούλησαν. Το ναυάγιο έμεινε αρκετά χρόνια εκεί, ώσπου κάποιοι πήραν ως εργολαβία τα σίδερά του, τα έκοψαν και τα πούλησαν.
 |
| Το λεγόμενο "αγίασμα" της Αγ. Βαρβάρας, πηγή που πότιζαν τα ζώα. |
- Κατηφορίζοντας μετά την Αγ. Βαρβάρα προς την απότομη ακτή υπάρχει μια πηγή-αγίασμα και επί της ακτής μια θαλάσσια σπηλιά-φωκιοσπηλιά. Η πηγή βρίσκεται σε ένα χαμηλό σημείο, πολύ κοντά στη θάλασσα. Για να προστατευτεί από τις συχνές κατολισθήσεις των υπερκείμενων απότομων βράχων που θα το έθαβαν, έχουν φτιαχτεί τροχαλιές, η βάση των οποίων αποτελείται από πολύ παλιές λαξεμένες πέτρες, κάτι που μας πάει πολλούς αιώνες πίσω και γιατί όχι στην «κρήνη του Λυκίου Απόλλωνος», που βρισκόταν κοντά στη σπηλιά του Φιλοκτήτη. Η αρχαιότητα λοιπόν της πηγής είναι δεδομένη. Σήμερα βέβαια η πηγή έχει διαμορφωθεί με τσιμέντο, έτσι ώστε να τροφοδοτεί δυο-τρεις συνεχόμενες γούρνες. Τη διαμόρφωση έκανε πριν από κάμποσα χρόνια ο καμινιώτης «Καθηγητής Παπαδημητρίου Βασίλειος ...», όπως ανέφερε μια σχετική μισοχαλασμένη μαρτυρία που είχα διαβάσει στα 1998 περίπου.
 |
| Η Φωκιοσπηλιά |
- Η Φωκιοσπηλιά βρίσκεται ανατολικά της πηγής σε απόσταση 100 μέτρων, πίσω από ένα βράχο. Έχει άνοιγμα ενός μέτρου περίπου και ύψος δύο. Χωράει άνετα να μπει ένας άνδρας. Βρίσκεται πάνω στην ακτή και το θαλασσινό νερό μπαίνει με δύναμη από την είσοδό της σε βάθος 4-5 μέτρων. Για να εισέλθει κάποιος στο εσωτερικό της πρέπει να μπει ως το γόνατο στο νερό. Παλιότερα η ακτογραμμή ήταν χαμηλότερα και υπήρχε πρόσβαση από τη στεριά. Είναι άλλωστε γενικά παραδεκτό ότι η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει κατά 10 περίπου μέτρα τις τελευταίες τρεις χιλιετίες. Η κατεύθυνση του στομίου της σπηλιάς είναι προς τα ΒΑ. Το εσωτερικό της είναι ευρύχωρο και στρογγυλεμένο από το νερό. Έχει πλάτος 2-3 μέτρα, βάθος 4-5 μ. και ύψος 2-3 μ. πάνω από την επιφάνεια του νερού, το οποίο σταδιακά μειώνεται και φτάνει στο μισό μέτρο στο βάθος της. Το βάθος του νερού δεν ξεπερνά το μισό μέτρο. Η σπηλιά χαμηλώνει, αλλά από τον ήχο του νερού φαίνεται πως συνεχίζεται σε χαμηλό ύψος και πιθανότατα επικοινωνεί με στενά ανοίγματα που παρατηρεί κανείς ανατολικότερα στα βράχια.
-Αν εξαιρέσει κανείς την κατεύθυνση της εισόδου, η σπηλιά αυτή πληροί όλες τις άλλες προϋποθέσεις να υπήρξε το καταφύγιο του Φιλοκτήτη, όπως τις αναφέρει ο Σοφοκλής στην ομώνυμη τραγωδία. Δηλαδή βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Λήμνου, σε περιοχή με «λειμώνα» (λιβάδι), είναι ευρύχωρη, βρίσκεται κοντά σε πηγή νερού, μπορεί να δει κάποιος άνετα το εσωτερικό της από παρακείμενα βράχια, έχει δύο στόμια, τα οποία παλιότερα όταν η στάθμη του νερού ήταν χαμηλότερη αποτελούσαν τις εισόδους της και βρίσκεται σε ακτή μακριά από τις κατοικημένες περιοχές της αρχαιότητας. Το κακό είναι ότι το νερό έχει ξεπλύνει το εσωτερικό της και δεν μπορεί να γίνει έρευνα κάποιου αρχαιολογικού στρώματος, που θα μπορούσε να αποκαλύψει κάποια στοιχεία, όπως συνέβη σε εκείνη στο Καβείριο, η οποία έχει καθιερωθεί να αποκαλείται "Σπηλιά του Φιλοκτήτη", αν και δεν πληροί καμιά προϋπόθεση από όσες αναφέρονται στην αρχαία γραμματεία και κυρίως δεν βλέπει προς τα ανατολικά.
-Στα χρόνια της Κατοχής στο Μόλο φτιάχτηκαν οχυρώσεις από τους Γερμανούς, με πολυβολεία, ώστε να αποκρούσουν τυχόν απόβαση από την Τουρκία, όπως διέδιδαν παραπλανητικά οι Σύμμαχοι. Τα χαλάσματα υπάρχουν ακόμα. Τον Οκτώβριο του 1944, λίγο πριν φύγουν οι Γερμανοί από τη Λήμνο, ένας Γερμανοπολωνός αυτομόλησε στο ΕΑΜ, του οποίου ήταν σύνδεσμος με το ψευδώνυμο "Άρης". Οι Γερμανοί, που είχαν ανακαλύψει τη δράση του, συνέλαβαν δέκα Καμινιώτες και τους οδήγησαν στις εγκαταστάσεις τους στο Μόλο για ανάκριση. Θα τους εκτελούσαν, αλλά ο Άρης παραδόθηκε. Στη συνέχεια προσπάθησε να ξεφύγει κατευθυνόμενος νότια αλλά τον πρόλαβαν και λίγο πριν τον συλλάβουν αυτοκτόνησε στη θαλάσσια περιοχή "Αγιά" της Φισίνης. Έτσι γλύτωσαν οι δέκα Καμινιώτες. Ανάμεσά τους ήταν οι: Θεμιστοκλής Καλαθάς, Παναγιώτης Δελβερούδης, Γεώργιος Σουρής ή Καλαθάς, Κώστας Κωνσταντέλλης, Κώστας Σαράντης, Στρατής Σαράντης κ.ά.
*Θ.Μ. 4.12.2021
*Από το βιβλίο: Θ. Μπελίτσος "Τα Καμίνια της Λήμνου", 2004.
Άλλα σχετικά άρθρα:
Καμίνια Λήμνου: Ο Άγιο-Νικόλας στο Σιδιόνι, η Χάρτα του Ρήγα κι ένας πελασγικός τάφος.
Καμίνια Λήμνου: Ο Άγ. Σπυρίδων στο Βερό, ο "Γούρναρος" και κάποιες παλιές ιστορίες.
Καμίνια Λήμνου: Ο Άγ. Αλέξανδρος στο Σώκαστρο και η περίφημη πελασγική Στήλη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου