Ίχνη

 

Ένα χέρι στο τοίχωμα μιας σπηλιάς χαμένης σε μια ζούγκλα της Ινδονησίας.

Μια πατημασιά στο σκονισμένο έδαφος της Σελήνης.

Δυο αποτυπώματα. Δυο σημάδια που τα χωρίζουν εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα και σαράντα χιλιετίες! Δυο ίχνη που αποδεικνύουν την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης και της ανθρώπινης ικανότητας, που πιστοποιούν την τεχνολογική πρόοδο της ανθρωπότητας. Μια τροφοσυλλέκτρια της παλαιολιθικής εποχής απ’ το νησί Σουλαουέζι του Ινδικού ωκεανού κι ένας αστροναύτης του 20ού αιώνα απ’ το Οχάιο σημάδεψαν με τον τρόπο τους την εποχή τους. Ποιος απ’ τους δύο, άραγε, ένιωθε μεγαλύτερη ευτυχία, όταν άφηνε το ίχνος του; Ποιος ένιωθε μεγαλύτερη πληρότητα ως ανθρώπινο ον; Τι μήνυμα έστειλε στον υπόλοιπο κόσμο με το αναλλοίωτο σημάδι του;

Ο αστροναύτης το διατύπωσε σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση, λίγο πριν πατήσει στη Σελήνη: «Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα», είπε. Ένιωθε πως τη στιγμή εκείνη εκπροσωπούσε ολόκληρο το ανθρώπινο είδος, ίσως κι όλους τους ανθρώπους όλων των εποχών, ακόμη και την άγνωστη τροφοσυλλέκτρια του Ινδονησιακού αρχιπελάγους, παρά το ό,τι το αποτύπωμα της παλάμης της δεν το είχαν ακόμα ανακαλύψει οι αρχαιολόγοι.

Στην ευφορία του για το μεγαλειώδες επίτευγμα, αναρωτήθηκε άραγε πως το μήνυμά του δεν είχε καμιά σχέση με το μήνυμα της μακρινής προγονής του στην αρχαία σπηλιά; Αναρωτήθηκε πως με το ίχνος της διαστημικής μπότας του δήλωνε κατακτητής ενός ξένου κόσμου, όπως οι προ-προπαππούδες του όταν είχαν φτάσει στην δική του γενέτειρα πριν από αιώνες; Αναρωτήθηκε μήπως ότι το μήνυμά του ήταν το ίδιο ακριβώς με το μήνυμα του Κολόμβου, του Κορτέζ, του Μαγγελάνου, του Λίβινγκστον; Όλων εκείνων που ως φορείς μιας ανώτερης τεχνολογίας, κατακτούσαν νέους τόπους μόνο για να τους εκμεταλλευτούν, εν ονόματι ενός βασιλιά, τον οποίο οι ντόπιοι αγνοούσαν και δεν θα τον αντίκριζαν ποτέ;

Αγνοούμε πώς αισθανόταν η αρχαία πρόγονός μας, όταν άφηνε το σημάδι της στο τοίχωμα της σπηλιάς, αλλά σίγουρα δεν ένιωθε ιδιοκτήτρια του χώρου. Ασφαλώς, δεν είχε τις σπουδές του αστροναύτη αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ήταν λιγότερο εύστροφη. Δεν γνώριζε το χειρισμό πολύπλοκων μηχανών, αλλά πιθανότατα είχε αναπτύξει χειρονακτικές δεξιότητες ανώτερες από εκείνες του τέκνου του Οχάιο. Ίσως κι εκείνος, ως παιδί, να μπορούσε να ξεχωρίσει τα είδη των φυτών και των ζώων, να μπορούσε να προσανατολιστεί από τον ήλιο κι από τ’ αστέρια. Αλλά ακόμα κι αν είχε αποκτήσει τέτοιες γνώσεις, στην πορεία της ζωής του δεν τις χρειάστηκε και απέμειναν νοσταλγικές δραστηριότητες της εφηβικής ηλικίας.

Αντίθετα η γυναίκα του Σουλαουέζι όφειλε να γνωρίζει πότε ο ιαγουάρος είναι χορτασμένος κι ήσυχος και πότε πεινασμένος κι επικίνδυνος· όφειλε να ξέρει πώς να ανάβει και να διατηρεί τη φωτιά στη σκοτεινή σπηλιά όχι μόνο για να βλέπει να φτιάξει τη ζωγραφιά, μα και για να μην ξεπαγιάσει και να ψήσει το ωμό κρέας· όφειλε να αναγνωρίζει ποιες πέτρες μπορούν να σκιστούν και να γίνουν κοφτερά εργαλεία, ποια δέντρα έδιναν τα καλύτερα ξύλα για κοντάρια και ρόπαλα, ποια βότανα και ποια φρούτα ήταν κατάλληλα για φαγητό και ποια όχι. Και για όλα αυτά δεν είχε άλλα όργανα να εμπιστευτεί παρά μόνο τις αισθήσεις, τα μάτια, τα αυτιά και τη μύτη, τα δικά της και των συντρόφων της.

Το παλικάρι απ’ το Οχάιο είχε κάνει πάμπολλα ταξίδια πριν φτάσει ως τη Σελήνη κι έκανε πολλά περισσότερα μετέπειτα, σε αντίθεση με την αρχαία κοπέλα που είχε περπατήσει μόνο κάποια χιλιόμετρα γύρω από τη σπηλιά της αναζητώντας τροφή για κείνη και, ίσως, για τα παιδιά της. Αν είχε πάνω κάτω την ίδια ηλικία με τον Αμερικανό, τότε σίγουρα ήταν πιο έμπειρη από αυτόν. Πιθανότατα είχε ήδη γεννήσει κάμποσα παιδιά, είχε ήδη θρηνήσει κάποια από αυτά, και κάποιο λεχούδι θα θήλαζε ακόμα. Θα το νανούριζε τα βράδια να κοιμηθεί, θα έπαιζε μαζί του και θα του μάθαινε πώς να φτιάχνει το αποτύπωμα της παλάμης του στα τοιχώματα της σπηλιάς, δίπλα στα υπόλοιπα, ώστε να νιώσει κι εκείνο μέλος της μικρής τους κοινότητας.

Δυο σημάδια, δυο αποτυπώματα που ταξιδεύουν στον αιώνιο χρόνο.

Δυο ανθρώπινα ίχνη.

Μια δήλωση κατοχής κι ένας πανάρχαιος χαιρετισμός· ή μήπως ένα φάσκελο;

 

Θοδωρής Μπελίτσος,

Ν. Σμύρνη, 7/6/2021