«Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο». Παρουσίαση του βιβλίου

Παρουσίαση του τόμου:

Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο

Ένας αιώνας προσφοράς στην κοινωνία της Λήμνου

Ο Χρ. Κακαρνιάς προλογίζει την εκδήλωση

Σάββατο, 29 Ιουνίου 2019

Αγρόκτημα «Μητρόπολη», Λήμνος

Διοργάνωση

«Σύλλογος Φίλων της Παλιάς Μητρόπολης»

«Παλλημνιακό Ταμείο»

Ο πρόεδρος του Παλλημνιακού Ταμείου κ. Χρίστος Κακαρνιάς, ιδιαίτερα συγκινημένος, καλωσόρισε το ακροατήριο, αναφέρθηκε διεξοδικά στο χρονικό της έκδοσης του τόμου αλλά και στις προσπάθειες των τελευταίων ετών να αλλάξει το πεπαλαιωμένο νομικό καθεστώς του Ταμείου, παρουσίασε τις ομιλήτριες και ευχαρίστησε τον συγγραφέα.

Για το βιβλίο μίλησαν η συγγραφέας κ. Βαρβάρα Βλαχοπούλου-Βαγιάκου, η ομιλία της οποίας διανθίστηκε με πολλές προσωπικές αναμνήσεις και συναισθηματικές αναφορές και η διευθύντρια του Γυμνασίου Λιβαδοχωρίου, η αρχαιολόγος κ. Χαριτίνη Φωτοπούλου, η οποία παρουσίασε αναλυτικά τα περιεχόμενα του πυκνογραμμένου τόμου, στον οποίο καταγράφεται τεκμηριωμένα η ιστορία του Ταμείου και η μεγάλη συνεισφορά του στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό και την αγροτική ανάπτυξη του νησιού κατά τον 20ο αιώνα.

Στη συνέχεια ο πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων της Παλιάς Μητρόπολης κ. Αργύρης Τραμοντάνης ευχαρίστησε τις ομιλήτριες και τον συγγραφέα, ανακοίνωσε πως τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου θα δοθούν για φιλανθρωπικό σκοπό και κάλεσε το ακροατήριο, αμέσως μετά την εκδήλωση, να προσέλθει στο λιτό μπουφέ, που ετοίμασαν τα μέλη του Συλλόγου.

Στο τέλος της εκδήλωσης ο Χρίστος Κακαρνιάς απένειμε τιμητική πλακέτα στον συγγραφέα εκ μέρους του Παλλημνιακού Ταμείου.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης προβάλλονταν διαφάνειες με εικόνες από την ιστορία του Ταμείου, ενώ ανάμεσα στις ομιλίες, δύο νεαροί μουσικοί, ο Μαρίνος Κεφάλας με τη λύρα του και ο Δημήτρης Κομνηνάκης με κιθάρα, έπαιξαν όμορφους σκοπούς. Επίσης, παράλληλα με την παρουσίαση του βιβλίου, στο χώρο λειτούργησαν εκθέσεις έργων των ζωγράφων Πάτρα Χούλη και Χριστίνα Χαλιορή-Χραδέλλη και φωτογραφίας του Ρενέ Βενού.

-ο-ο-ο-

Η ομιλία του Χρίστου Κακαρνιά

Καλησπέρα σας

Το Παλλημνιακό Ταμείο και ο Σύλλογος Φίλων της Π. Μητρόπολης, σας καλωσορίζουν στον ερειπωμένο αλλά φιλόξενο αυτό χώρο.

Σας καλωσορίζουν σε μια ευτυχισμένη μέρα για το Παλλημνιακό. Μια μέρα που παρουσιάζουμε το βιβλίο, του, για αιώνες, Μεγάλου Ευεργέτη της Λήμνου, για τον οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε, αν και όλοι μας οι Λημνιοί έχουμε ευεργετηθεί απ’ αυτόν.

Η μέρα αυτή συμπίπτει να είναι ευτυχισμένη και για ένα ακόμα λόγο. Ολοκληρώθηκαν μετά από πέντε μήνες, από τη ψήφιση του νόμου για την ίδρυση του Νέου Π.Τ. οι μεταβατικές διαδικασίες της καθολικής διαδοχής από το παλιό Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο στο νέο φορέα. Οι διαδικασίες αυτές ήταν επίπονες και ψυχοφθόρες αλλά τέλος καλό, όλα καλά.

29 Ιουνίου σήμερα. Σαν σήμερα το 2013, πραγματοποιούνταν σ’ αυτόν ακριβώς το χώρο η πρώτη πολιτιστική εκδήλωση, με το διάσιμο ιταλό ακορντεονίστα Γιούρη Βαλάρα. Ήταν η αρχή για μια σειρά πολλών άλλων εκδηλώσεων που συνεχίστηκαν και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ο στόχος που βάλαμε τότε ως Π.Τ. και ως Σύλλογος ήταν μέσα από τον πολιτισμό να φέρουμε τον κόσμο κοντά στον ξεχασμένο αυτό φορέα του πνεύματος και του πολιτισμού και να αναζητηθούν έτσι λύσεις στα τεράστια αδιέξοδά του. Η πορεία αυτή των 6 χρόνων δεν ήταν καθόλου ομαλή. Θα μπορούσα να πω ότι ήταν δραματική. Ακριβώς εκείνη την ημέρα της πρώτης πολιτιστικής εκδήλωσης και μετά τις ψυχοφθόρες δίκες με τους εργαζόμενους στο αγρόκτημα, ο ομιλών ως πρόεδρος και στη συνέχεια ο κύριος Αδαμίδης ως αντιπρόεδρος αποφασίσαμε να παραιτηθούμε, διαπιστώνοντας ότι η παραμονή μας σε ένα τέτοιο φορέα δεν θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση. Τότε ακριβώς αποφασίσαμε να ιδρύσουμε το Σύλλογο και να τον χρησιμοποιήσουμε ως κινητήρια δύναμη, ώστε να δρομολογηθούν διαδικασίες σωτηρίας και αναγέννησης του φορέα. Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ο στόχος εκείνος επιτεύχθηκε.

Η επόμενη εκδήλωση του 2013 ήταν η διάλεξη του φίλου Θοδωρή Μπελίτσου με θέμα «Παλλημνιακό Ταμείο, ιστορία και προσφορά», ο οποίος ανταποκρινόμενος τότε στην πρόσκλησή μας, ήρθε και μίλησε την ημέρα της θρησκευτικής γιορτής του Αγροκτήματος-Μετοχιού, δηλ στις 14 Αυγούστου. Ο κύριος Μπελίτσος ήταν ο μόνος ιστορικός, τουλάχιστον από τους σύγχρονους, που από τη δεκαετία του ‘80 καταπιάστηκε με το θέμα και είχε εκδώσει μάλιστα το βιβλίο «Τα κοινοτικά σχολεία της Λήμνου», βασισμένο κατά κύριο λόγο στο αρχείο του Παλλημνιακού Ταμείου. Αναζητώντας εμείς πληροφορίες διαβάσαμε την ανάρτησή του στη Βικιπαίδεια, σχετικά με το θέμα και με βάση αυτή την ανάρτηση συντάξαμε το ενημερωτικό μας φυλλάδιο για το Μετόχι Μητρόπολη και το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο.

Στην πορεία, δηλ. τα επόμενα χρόνια και κυρίως από το 2016, που οριστήκαμε μέλη της Παλλημνιακής Επιτροπής, παράλληλα με τα θέματα που βασανιστικά μας απασχολούσαν και αναζητούσαμε λύσεις, αντλούσαμε πληροφορίες για το λαμπρό παρελθόν του μοναδικού αυτού, ανά την Ελλάδα, Οργανισμού, μέσα από το διασωθέν πολύτιμο αρχείο του. Υπήρξε τότε ένας συνεχής και εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ του συγγραφέα και του ομιλούντα, μέσα από το διαδίκτυο, με πληροφορίες και αποσπάσματα από το αρχείο αυτό. Η κατάληξη ήταν να αποφασιστεί η συγγραφή, από τον κύριο Μπελίτσο του βιβλίου, που θα παρουσιαστεί απόψε, ενεργώντας εγώ ως κομιστής πληροφοριών από το αρχείο, που ήταν στη διάθεσή μου. Πιστεύω ότι το έργο αυτό είναι πολύ σημαντικό, για το λόγο ότι το θέμα είναι πολύ χρήσιμο και ενδιαφέρον και επειδή παρουσιάζεται από ένα επιτυχημένο μελετητή της ιστορίας γενικά της Λήμνου, ένα σύγχρονο θα έλεγα Αργύρη Μοσχίδη.

Είναι χρήσιμο, ενδιαφέρον και διδακτικό, γιατί μας φέρνει στο φώς δράσεις, γεγονότα και πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν μέσα από το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο, για να αναδείξουν τη Λήμνο και να εφοδιάσουν τους κατοίκους της, με παιδεία και πρότυπες μεθόδους παραγωγής αγροτικών προϊόντων και να την ανυψώσουν, τόσο πνευματικά όσο και οικονομικά. Μελετώντας λοιπόν κανείς το πλούσιο σε κοινωνική προσφορά αυτό παρελθόν, διδάσκεται για το πώς πρέπει να πορευτεί στο μέλλον. Για το λόγο αυτό το σημερινό βιβλίο είναι ανεκτίμητο.

16 μήνες λέει ο Θοδωρής κράτησε η συγγραφή του βιβλίου. Η αποταμιευμένη όμως γνώση του συγγραφέα για το θέμα, διαρκεί εδώ και μερικές δεκαετίες και ανάγεται στα 1990 πάνω κάτω, όταν για πρώτη φορά ανακάλυπτε το θησαυρό του αρχείου του Π.Τ.

Οι 16 μήνες της συνεργασίας με το Θοδωρή Μπελίτσο, ήταν μια ευτυχής συγκυρία για μένα. Ασχολήθηκα για πρώτη φορά ως απλός, μικρός συντελεστής ενός συγγραφικού έργου, δίπλα σε έναν ικανό ερευνητή, μελετητή και εμπειρογνώμονα, θα μπορούσα να πω, αλλά παράλληλα και σε ένα σεμνό άνθρωπο, που λάβαινε υπόψη του την κάθε πρόταση ή πληροφορία και τη συζητούσε, ανεξάρτητα αν ήταν σωστή ή λάθος, με τελική κατάληξη το καλύτερο αποτέλεσμα.

Στο τέλος η τεκμηριωμένη άποψη ήταν αυτή που πρυτάνευε, παρέχοντας στον αναγνώστη αλλά και στον μελλοντικό μελετητή, πλήρως τεκμηριωμένες πληροφορίες.

Ένα παράδειγμα είναι το αν στη φωτογραφία, που αναφέρεται ως εικονιζόμενος ο Κουντουριώτης και παρευρίσκεται σε γεύμα στο Αγρόκτημα «Μητρόπολη», είναι όντως αυτός ή κάποιος άλλος αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού. Αρχικά ο Θοδωρής απέρριπτε την πρώτη άποψη, επειδή στη φωτογραφία το πρόσωπο αυτό διαθέτει πώγωνα, ενώ σε άλλες φωτογραφίες ο Κουντουριώτης εικονίζεται με μουστάκι. Τελικά μετά από έρευνα διαπίστωσε, ότι όντως είναι στη φωτογραφία ο Κουντουριώτης.

Οι 16 αυτοί δημιουργικοί μήνες, συνέπεσαν χρονικά με την επίκληση της Επιτροπής μας, του Δ.Σ. του Συλλόγου καθώς και των 18 προσωπικοτήτων του νησιού μας, που τους αναγορεύσαμε σε Θεματοφύλακες της Παλλημνιακής Μητρόπολης, προς τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της Χώρας μας και την ευτυχή κατάληξη της υπόθεσης αυτής, με τη ψήφιση του νόμου 4589/2019, για την ίδρυση του Νέου Παλλημνιακού Ταμείου. Το ιστορικό και ο ίδιος ο νόμος περιλαμβάνονται στο βιβλίο και έτσι τελειώνει.

Εγώ δεν θα σας πω τίποτα άλλο για το θέμα αυτό. Αφήνω στον υπεύθυνο και αμερόληπτο πολίτη και αναγνώστη να κρίνει τα γεγονότα και τους πρωταγωνιστές τους.

Πληροφοριακά μόνο θα πω ότι σήμερα το νεκρό Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο, το έχει διαδεχθεί ένα νέο και πολλά υποσχόμενο σύγχρονο ΝΠΔΔ, με κατοχυρωμένη τη σημαντική του περιουσία, που είναι περιουσία του λημνιακού λαού και μένει πλέον σε μας του κατοίκους της Λήμνου και στους αιρετούς εκπροσώπους της, να αξιοποιήσουμε αυτή τη μεγάλη προίκα, που μας προσέφερε ένας βυζαντινός αυτοκράτορας και που από τότε δεν έπαψε ποτέ, ούτε και σήμερα ακόμα, να μας ευεργετεί.

Η σημερινή μέρα συμπίπτει επίσης με τη λήξη της παραταθείσας θητείας μας, ως Διοίκησης του Παλλημνιακού Ταμείου, σύμφωνα με σχετικό άρθρο του νέου νόμου, που είχε ως σκοπό τη διενέργεια όλων των μεταβατικών διαδικασιών της καθολικής διαδοχής του καταργηθέντος φορέα από το νέο. Μόλις χθες αποφεύχθηκε ο κίνδυνος να μην υπάρχει Διοίκηση, εξ αιτίας του παγώματος, λόγω εκλογών, των διαδικασιών κυρίως στο ΑΣΕΠ, απ’ όπου θα προέλθουν τα δυο μέλη της εννεαμελούς Επιτροπής, μεταξύ των οποίων και ο Πρόεδρος. Αποφασίστηκε τελικά, από το Υπουργείο Παιδείας που μας εποπτεύει, η παραμονή μας ως «υπηρεσιακή» Διοίκηση, για τη διαχείριση λειτουργικών και επειγόντων θεμάτων και μέχρι της συγκρότησης της προβλεπόμενης από το νόμο αντιπροσωπευτικής Παλλημνιακής Επιτροπής. Ήδη πληροφορηθήκαμε ότι ο Δήμος Λήμνου εξέλεξε τα τρία μέλη, που προβλέπεται να τον εκπροσωπήσουν στη Διοίκηση του Παλλημνιακού, σε πρώτη φάση. Καλωσορίζουμε λοιπόν τους τρεις αυτούς αιρετούς εκπροσώπους του λημνιακού λαού και τους ευχόμαστε καλή επιτυχία, όταν θα αναλάβουν τα καθήκοντά τους.

Δίνω τώρα το λόγο στους εκλεκτούς παρουσιαστές αυτού του βιβλίου «Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο, ένας αιώνας προσφοράς στην κοινωνία της Λήμνου».  Στη Θεματοφύλακα της Παλλημνιακής Μητρόπολης και φίλη, συγγραφέα Βαρβάρα Βλαχοπούλου, στην επίσης φίλη και γραμματέα του Συλλόγου Φίλων της Π. Μητρόπολης Χαριτίνη Φωτοπούλου και φυσικά στο Θεματοφύλακα και συγγραφέα του Παλλημνιακού, φίλο Θοδωρή Μπελίτσο.

-ο-ο-ο-

Η ομιλία της Βαρβάρας Βλαχοπούλου

ΠΑΛΛΗΜΝΙΑΚΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι.

Αγαπημένοι συγγραφείς.

Μόλις πήρα το βιβλίο στα χέρια μου από τον εκλεκτό φίλο Χρίστο Κακαρνιά ...ξαφνιάστηκα. Γνώριζα πως είχε εκδοθεί το συγκεκριμένο βιβλίο, γνώριζα από ανάρτηση στο φέις πως είχε φθάσει στα χέρια του Χρίστου, μα δεν το είχα δει. Και όπως κάνουμε με το πρώτο άγγιγμα ενός βιβλίου άρχισα το ξεφύλλισμα. Ερχόμενη σε οπτική επαφή με την πυκνότητα της ύλης και της υφής της... (εννοώ φωτογραφίες και φιρμάνια) γλύκανε το πρόσωπό μου και αυθόρμητα ψιθύρισα.

«Χωράει όλη η ευτυχία σ’ ένα παγωτό ξυλάκι;»

Ο Χρήστος με κοίταξε παράξενα. Δεν κατάλαβε. Ο Θοδωρής όμως μέσα του, τούτη τη στιγμή μειδιά. ΟΧΙ δεν έχουμε μεταξύ μας μυστικά. Παρεμβάλλεται η λογοτεχνία. Γιατί εγώ είμαι φαν των βιβλίων της υψηλής λογοτεχνίας που γράφει ο Θοδωρής και που συνέπεσε εκείνη τη μέρα να έχω διαβάσει ένα του διήγημα από τις πολλές ΠΕΡΛΕΣ που εμπεριέχονται στο «ΛΟΓΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΣΥΘΑΜΠΟ», και το οποίο καταλήγει στο ερώτημα «Χωράει όλη η ευτυχία σε ένα παγωτό ξυλάκι;»

Και η ερώτηση μου:

«Χωράει η ιστορία ενός αιώνα σε ένα μόνο βιβλίο Θοδωρή;»

Και η ερώτηση σε όλους πια:

«Χωράει όλη μας η ευγνωμοσύνη σε ένα τόσο δα χώρο... χώρο ΑΓΚΑΛΙΑ ωστόσο, τον χώρο αυτόν εδώ του κτήματος που μας φιλοξενεί σήμερα;;»

Γιατί μόνο από ευγνωμοσύνη πρέπει να πλημμυρίσει σήμερα ο τόπος, γι’ αυτό το πολύτιμο πόνημα που μας χάρισαν οι συγγραφείς.

«Θέλαμε να πεις δυο λόγια στην παρουσίαση του βιβλίου», μου είπε ο Χρίστος και τότε έπαθα ένα πράγμα σαν «ψυχολογία» που είπε ο αείμνηστος Ζαμπέτας υπονοώντας την ταραχή των συναισθημάτων του. Το είδα τόσο πυκνογραμμένο με εκατοντάδες χρονολογίες, ονόματα, φωτογραφίες που αναρωτήθηκα πόσο χρόνο να δούλεψε γι’ αυτό ο συγγραφέας, να αποδελτιώσει δηλαδή ενός αιώνα αρχεία; Πως εγώ θα αποδελτιώσω τις 250 σφιχτοπλεγμένες αρμαθιές των σελίδων του μέσα σε λίγες ημέρες ;

«Δεν προλαβαίνω Χρήστο να το διαβάσω, έχω μαστόρους»

«Πες δυο λόγια», μου είπε, «από προσωπικές εμπειρίες, γνωριμίες, θύμησες, συναισθήματα»

Τότε κατάλαβα πως είμαι μεγάλη σαν την Πελοπόννησο (νομίζω ο Αυλωνίτης το είχε πει αυτό). Με παρηγόρησε το γεγονός πως θα υπήρχε φιλόλογος να το παρουσιάσει ιστορικά. Τότε ηρέμησα. Σε μένα έμενε το ιερό προσκύνημα. Ανακουφίστηκα. Μου ήρθε στο νου η εικόνα ενός ξένου, που μόλις αντίκρισε από μακριά τον Παρθενώνα, έπεσε στα γόνατα κι έκαμε το σταυρό του. Τον είδα εγώ. «Ιδίοις όμασι», που λένε. Το Σταυρό μου κάνω κι εγώ πάντοτε σ’ αυτόν το χώρο. Δεν τον θεωρώ ιερό. ΕΙΝΑΙ ΙΕΡΟΣ.

Σήμερα τον σταυρό μου... θα τον κάνω γονατιστή. Θα πέσω στα γόνατα μπρος το εικόνισμα της Παναγιάς, στη μοσχοβολιά της αγροτιάς, του οργώματος και της σποράς, του θέρους και του τρύγου, στο τσάπισμα της βαμβακιάς, στον θρίαμβο της τρυπανιάς, στο πότισμα και μάζεμα του χρυσού της Λήμνου, ΤΟ ΒΑΜΒΑΚΙ, στο άρμεγμα, στο πήξιμο και τη γεύση του μελίχλωρου τυριού, του ώριμου κρασιού, της μεθυστικής ρακής... και θα προσκυνήσω τις

ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΛΑΓΑΡΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΗΦΑΝΟΥ ΚΙΑΧΑΓΙΑ...

ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΑΣ ΤΟΝ ΙΔΡΩ.

Διαβάζοντας το κείμενο της εισαγωγής του Χρίστου Κακαρνιά πάτησα στις «έκπαλαι» γαίες αυτές που από το 1450 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Παλαιολόγος χάρισε στους Λημνιούς ώστε τα έσοδα από την καλλιέργειά τους να εξυπηρετούν τις ανάγκες των απόρων κατοίκων και εν συνεχεία τις πνευματικές και εκπαιδευτικές ανάγκες των Λημνίων.

Γνωρίζοντας την σοβαρή έρευνα και ιστοριοδιφική ικανότητα του συγγραφέα, από τα πάμπολλα δείγματα της συγγραφικής του καριέρας, ο αναγνώστης του απλώνει το χέρι κι εκείνος τον ξεναγεί, του συστήνει ξένους περιηγητές, ιστορικούς, ερευνητές, αρχαιολόγους, Άγγλους, Γάλλους, Γερμανούς... κι όσο ανεβαίνεις μαζί του τα σκαλοπάτια του ΧΩΡΟΥ στο χρόνο, τόσο καταλαβαίνεις και συνειδητοποιείς, πως αν δεν γινόταν αυτή η αποδελτίωση και καταγραφή των αρχείων του κτήματος του Παλλημνιακού Σχ. Ταμείου, δεν θα υπήρχε σημείο αναφοράς των μελλοντικών ερευνητών.

Συνειδητοποιείς επίσης πως το Παλλημνιακό Σχ. Ταμείο υπήρξε ο μεγάλος ευεργέτης του νησιού μας. Αυτό το «ΚΟΙΝΟΝ ΚΤΗΜΑ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ», όπως αναφέρει ο μεγάλος Λήμνιος Ευεργέτης ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ, που σε συνεργασία με άλλα ταμεία, κυρίως της ομογένειας, συνέβαλε οικονομικά στο χτίσιμο και συντήρηση σχεδόν όλων των σχολείων του νησιού και θεράπευσε την εκπαίδευση ακόμα και μετά τον πόλεμο όταν είχαν εξαντληθεί οι πόροι του. Χορηγούσε βοηθήματα στους άπορους επιμελείς μαθητές και σπουδαστές παραθέτοντας όλες τις ετήσιες χορηγίες.

Συνέβαλε κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στην ανέγερση των υπέροχων κτηρίων του νησιού, στην εύρεση οικοπέδου και την ανέγερση σε αυτό του ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΛΗΜΝΟΥ, στο Αντωνιάδειο μέγαρο (Ιερά Μητρόπολις), το κτήριο του Μουσείου, Παλλημνιακό κτήριο (σημερινό Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Γυμνάσιο, γυμναστήριο (γήπεδο) και πάρα πολλά ακόμα που είπαμε πως εγώ δεν θα καταπιαστώ. Ο κλήρος έπεσε δικαιωματικά στην φιλόλογο κυρία Φωτοπούλου… και στον συγγραφέα φυσικά.

Η γραφή του συγγραφέα Θοδωρή Μπελίτσου για ένα τέτοιο βιβλίο καταγραφής της ιστορίας ενός τόπου και η τοποθέτησής του στα ράφια της ιστορίας ως μελλοντική πηγή πλέον, δεν είναι ξερή Δεν περιδιαβαίνει τον χώρο άστοργα. Όπου βρει ξέφωτο, η γραφή του μας σέρνει σε λογοτεχνικούς καλαματιανούς.

Γιατί ο Θοδωρής ξεκίνησε από την καταγραφή της ιστορίας και της ντοπιολαλιάς... κι αφού τα σάρωσε όλα (δεν ξέρω, έμεινε τίποτα άλλο να καταγράψεις;) με σεμνά βηματάκια προχώρησε στο άλμα της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο λοιπόν είναι εύγλωττο και απολαυστικό. Κι εγώ γοητευμένη έχω ξεφύγει από το τσούρμο των αναγνωστών που ακολουθούν τον συγγραφέα κατά βήμα... κι έχω ξεκόψει σε παράλληλο διαδρομή με δικούς μου ανθρώπους. Η ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΠΟΥ ΛΕΓΑΜΕ;

Στα γόνατα λοιπόν:

Πρώτο προσκύνημα στα πόδια του γιατρού Ραυτόπουλου, που εκείνος το έγραφε με ύψιλον θυμάμαι, και στο βιβλίο αναφέρεται με φι. Υπηρέτησε εκλεγμένος την προεδρία του Π. Σχ. Ταμείου τρεις δεκαετίες. Σαν όνομα και προσωπικότητα περιδιαβαίνει τις σελίδες του βιβλίου και τις δοξάζει όσο κανένας άλλος. Ο άνθρωπος-γιατρός που προσέφερε στην Λημνιακή κοινωνία όσα και στο κτήμα και στην πολιτική ζωή του τόπου ως βουλευτής, πρόεδρος του Νοσοκομείου και... και. ..και !!!

Μετά λύπης μου διαπιστώνω πως δεν τιμήθηκε ποτέ από την πολιτεία. Και δεν είναι διαπίστωση δική μου. Είναι όλων ημών που γνωρίζουμε το έργο του. Ούτε μια προτομή ούτε μια οδός Ραυτοπούλου. Όσο ζω θα το θυμίζω. Ίσως ακόμα υπάρχουν ώτα... Εσείς παιδιά της Μητρόπολης αξιώστε το από τον εαυτό σας. Εγώ μένω ακόμα γονατιστή μπρος το γιατρό μου γείτονα, που ρίχνει πασιέντζες στο βελούδινο κόκκινο στρογγυλό τραπέζι του καθιστικού του.

«Μη φοβάσαι κατσαρίδα, δεν θα σε πονέσω. Γύρνα πλάτη»

Ηλεκτρονικό ακουστικό, σύγχρονο θαρρείς, το πελώριο αυτί του, έπεφτε σα παγωμένη βεντούζα στη πλάτη της Βαρβαρούλας.

«Πνευμονία το παιδί, Ελένη»

Ούτε ακτινογραφία ούτε ακουστικά. Με κρύο, ζέστη, χιόνια, πάνω στα γαϊδουράκια γυρνούσε τα χωριά και γιάτρευε ανθρώπους, απλήρωτος τις περισσότερες φορές. Αυτός ο άνθρωπος, ΑΥΤΟΣ!!!

Λίγα τα ΚΕΦΑΛΑΙΑ γράμματα. Δεν επαρκούν για να τον στολίσουν.

Δεύτερο προσκύνημα στη σελίδα 92, στα πόδια του νονού. Του ΗΛΙΑ ΗΛΙΟΥ, του Νέστορα της Βουλής των Ελλήνων, υποστηρικτή του Ταμείου και στη φωτογραφία να χορεύει τον καλαματιανό που μια ζωή, το πνεύμα του, το ελεύθερο, τον χόρευε με ιδιαίτερη μαεστρία στην πολιτική ζωή της Ελλάδας αλλά κι αυτή της δικηγορίας.

Και στον Βαγγέλη τον Βασιλειάδη, τον φαρμακοποιό που του ζήλεψε τα χρόνια η ζωή και τον Ροδάκη, Κελάρη, Καραμαλούδη, Γκιάλη, Φραγγέλλη, Παππά κτλ κτλ. Έως εδώ. Ακολούθησαν άλλοι πολλοί, αλλά εγώ είχα πια φύγει από το νησί.

Ένα προσκύνημα σεμνό και ταπεινό οφείλω ακόμα και σε όλους εκείνους τους ανθρώπους, της γαίας τούτης υμνητές, τους κιαχαγιάδες, που με προσκάλεσαν στο συντρώγειν και συμ-μετέχειν στα δρώμενα του κτήματος, στ’ αλώνια και τα λιχνίσματα, ανάμεσα σε βαμβάκια και βαμβακόσπορους, δεμάτια πολύτιμου καρπού κι αχυροστοιβάδες, σταφύλια και κοφίνια, πρόβατα και πέρδικες και τιμητικά φάγαμε κολοκυθόπιτες εις μνήμην του πατέρα μου ΓΡΗΓΟΡΗ ΒΑΓΙΑΚΟΥ, που σεμνά και ταπεινά υπηρέτησε κι εκείνος το Παλ. Σχ. Ταμείο από τη θέση του προέδρου. Επιτρέψτε μου ένα προσκύνημα κι εδώ.

Κι ένα πρόσφατο προσκύνημα... αφιέρωμα δικό μου στην αδερφή μου ΟΥΡΑΝΙΑ ΒΑΓΙΑΚΟΥ. «Το παραμύθι του γάμου», που παίχτηκε στον φιλόξενο ετούτο πολιτιστικό χώρο από το Λύκειο των Ελληνίδων πριν τέσσερα χρόνια. Ήταν σενάριο δικό μου, αλλά δική της επιθυμία... που αξιώθηκα να την υλοποιήσω, για να τιμηθεί.

Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο, η συγκίνηση είναι το αδύνατό μου σημείο. Όσοι με διαβάζουν το ξέρουν. Τώρα ήρθε η ώρα της ΑΥΛΑΙΑΣ. Τρέχω να προλάβω την καγκελένια πόρτα ανοιχτή. Το κουδούνι έχει χτυπήσει. Ελάτε μαζί μου όλοι εσείς οι απόφοιτοι που βρίσκεστε εδώ.

«Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε, το πνεύμα της αληθείας...»

...και μετά ας ανέβουμε παρέα τα σκαλιά κι ας ακούσουμε το τελευταίο χτυποκάρδι των θρανίων μας. Η εφηβική καρδιά τρεμοχτυπά... δεν τόχουμε εμπεδώσει το μάθημα το τελευταίο. Η σημαία κυματίζει ψηλά, ανάμεσα στα αετώματα των παραθυριών και το «ΕΥΕΡΓΕΤΑΙΣ ΜΝΗΜΗ ΑΓΗΡΩΣ».Το ταξίδι δίπλα στη θάλασσα. Τα γλαρόνια σε λίγο θα πετάξουν. Μαζεύονται τα τετράδια στη σάκα. Χαρές, λύπες, φλερτ, χτυποκάρδια, παρελάσεις, εκδρομές, θεατρικές παραστάσεις, χορωδίες, μαντολινάτες, γυμναστικές επιδείξεις, εξετάσεις, διαγωγή κοσμιωτάτη...

ΕΞΟΔΟΣ!!!

Και τώρα σας γυρίζω το βιβλίο από την ΠΡΟΣΟΨΗ. Ιδού η ΜΕΓΑΛΗ, για όλους εμάς τους απόφοιτους που σήμερα βρισκόμαστε σ’ αυτόν τον ιερό χώρο, ευεργεσία του Παλ. Σχ. Ταμείου. Το έργο του Ταμείου τεράστιο... εγώ εστιάζω στην πρόσοψη. Εκεί, συναντιόμαστε με την επιθυμία του συγγραφέα να καλύψει το εξώφυλλο με τη φωτογραφία που εγείρει συναισθήματα.

Το ΓΥΜΝΑΣΙΟ μας.

Κάτι θέλει να πει ο ποιητής...

Άστο καλλίτερα το δάκρυ σφηνωμένο να σκουριάσει.

Σ’ ευχαριστούμε Θοδωρή, σ’ ευχαριστούμε Χρίστο. Θα ταξιδεύετε τις γενιές των Λημνιών ες ΑΕΙ. Ούριος άνεμος ανά την Ιστορία στο βιβλίο σας... που από σήμερα έγινε βιβλίο όλου του νησιού μας...

Βαρβάρα Βιαγάκου Βλαχοπούλου

Αγρόκτημα «Μητρόπολη», 29-6-2019

Ο Αργ. Τραμοντάνης ευχαριστεί τις ομιλήτριες

-ο-ο-ο-

Η ομιλία της Χαριτίνης Φωτοπούλου

Ως Γραμματέας του Συλλόγου Φίλων της Παλιάς Μητρόπολης και εκπαιδευτικός, ευχαριστώ θερμά τον Θεόδωρο Μπελίτσο, συγγραφέα του βιβλίου και τον Χρίστο Κακαρνιά, πρόεδρο του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου για την τιμή που μου έκαναν να παρουσιάσω απόψε το βιβλίο με τίτλο «Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο, ένας αιώνας προσφοράς στην κοινωνία της Λήμνου».

Πρόκειται για ένα άρτιο ιστορικό σύγγραμμα, στο οποίο ο συγγραφέας του ακολουθεί ευλαβικά και βήμα-βήμα το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο στην πορεία της δημιουργίας και δράσης του και μέσα από σπάνιες φωτογραφίες, ντοκουμέντα και μαρτυρίες συνθέτει τον καμβά της ύπαρξής του μέχρι σήμερα κρατώντας άσβεστη την ιστορική μνήμη και αφήνοντας γραπτή παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές.

 Το νέο βιβλίο του βραβευμένου συγγραφέα- ερευνητή που κρατούμε στα χέρια μας εκδόθηκε το 2019 από το Παλλημνιακό Ταμείο.

Η σύγχρονη φωτογραφία του Γυμνασίου Λήμνου από τον Βασίλη Πρωτόπαπα κοσμεί το εξώφυλλο των 240 σελίδων του.

Στο πρώτο εσώφυλλο κάτω από τους τίτλους υπάρχουν δύο ασπρόμαυρες φωτογραφίες των διακοσμητικών μεταλλίων στο κτήριο του Γυμνασίου Λήμνου με τα αρχικά της Παλλημνιακής Επιτροπής και τις φράσεις ΠΑΙΔΕΙΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙΝ ΘΕΙΟΝ και ΕΥΕΡΓΕΤΑΙΣ ΜΝΗΜΗ ΑΓΗΡΩΣ που αποτυπώνουν τη φιλοσοφία με την οποία πορεύτηκε το Παλλημνιακό.

Η τέταρτη σελίδα περιλαμβάνει σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα και τις ευχαριστίες του σε όσους συνέβαλαν με οιονδήποτε τρόπο στην πληρότητα της έκδοσης.

Μετά τον απαραίτητο πίνακα περιεχομένων απεικονίζεται στρατιωτικός χάρτης της Λήμνου των αρχών του 20ου αιώνα στον οποίο αναγράφεται με λατινικούς χαρακτήρες το Αγρόκτημα Μητρόπολις.

Τον καμβά του οπισθόφυλλου συμπληρώνουν εκτός από το μετάλλιο του Γυμνασίου, τέσσερις φωτογραφίες του Χρίστου Κακαρνιά και Θύμιου Παλάντζα.

Στον Πρόλογό του βιβλίου που υπογράφει ο Χρίστος Κακαρνιάς, τελευταίος Πρόεδρος του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου, και κύριος διασώστης της πολύτιμης κληρονομιάς μας, μετά από μία επιγραμματική αναφορά του στους σημαντικότερους ιστορικούς σταθμούς του Αγροκτήματος, σαν έτοιμος από καιρό παραδίδει τη σκυτάλη στο Νέο Παλλημνιακό Ταμείο και βεβαίως απευθύνει θερμές ευχαριστίες στον Θεματοφύλακα της Παλλημνιακής Μητρόπολης και φίλο Θοδωρή Μπελίτσο.

Στη συνέχεια, από την εισαγωγή που προτάσσει ο συγγραφέας διαπιστώνουμε ότι το παρόν έργο αποτελεί καρπό μακροχρόνιας προσπάθειας και κοινής συνεργασίας των δύο ανδρών.

Ο Θοδωρής Μπελίτσος είχε καταπιαστεί με το αρχείο του Κτήματος από τις αρχές της δεκαετίας του 90 ακόμη και αποτέλεσε για κείνον το ξεκίνημα της ερευνητικής του ενασχόλησης με την ιστορία της Λήμνου. Ο Κακαρνιάς ως πολύτιμος συνεργάτης διευκόλυνε το έργο του ερευνητή παρέχοντάς του άμεση πρόσβαση στο αρχειακό υλικό του Αγροκτήματος. Η βοήθειά του υπήρξε αδιάλειπτη, πολύμορφη και καθοριστικής σημασίας καθώς ο ίδιος στα χρόνια της προεδρίας του είχε ήδη μελετήσει τον όγκο του φυλασσόμενου ιστορικού πλούτου του εν λόγω αρχείου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Στην πρώτη εκτενή ενότητα γίνεται σύνδεση του υπάρχοντος οργανισμού με το μακραίωνο και απροσδιόριστου βάθους παρελθόν του ώστε να γίνει κατανοητή η συνέχεια και διαδοχή που υπήρξε μετά την απελευθέρωση της Λήμνου από τον οθωμανικό ζυγό.

Στο πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας μας παρουσιάζει με λεπτομέρειες την ιστοριογραμμή του Αγροκτήματος Μητρόπολις από τον 11^ο αιώνα μέχρι και την απελευθέρωση της Λήμνου το 1912. Καθώς είναι άδηλη η προέλευση του ο ερευνητής βασίζεται στα αρχαιολογικά στοιχεία του μεσοβυζαντινού ερειπιώνα, σε μαρτυρίες των περιηγητών του 17^ου και 18^ου αιώνα και σε νεότερες μαρτυρίες, για να υποστηρίξει την ονομασία Αγιοπαυλίτικα και Παλαιά Μητρόπολις.

Στη συνέχεια, βασισμένος στα παλαιότερα σωζόμενα έγγραφα προσπαθεί να φωτίσει την ιστορία του Κτήματος κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο σουλτανικό φιρμάνι του 1800 το οποίο κατακυρώνει την ιδιοκτησία στην κοινότητα των χριστιανών της Λήμνου και αποτελεί αποδεικτικό για κάθε έμπρακτη αμφισβήτηση από τους ιεράρχες και από τους Τούρκους των κοινοτικών δικαιωμάτων του κτήματος μέχρι το 1884.

 Οι Κανονισμοί από τα πρακτικά των επαρχιακών συνελεύσεων του 19^ου αιώνα, παρέχουν στον αναγνώστη ασφαλείς πληροφορίες για την οικονομική διαχείριση της περιουσίας του Κτήματος και για την ενοικίαση των αγροτεμαχίων τόσο προς όφελος της εκπαίδευσης των νέων της Λήμνου όσο και για την ικανοποίηση άλλων κοινωφελών αναγκών.

Μέσα στις ίδιες σελίδες παρακολουθούμε την εξέλιξη της διοικητικής επιτροπής του Αγροκτήματος, τις αντιπαραθέσεις με την μητροπολιτική ηγεσία του νησιού και την λημνιακή Αιγυπτιακή Κοινότητα της Αλεξάνδρειας η οποία λειτούργησε ως συγχρηματοδότης του κοινοτικού ταμείου.

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

 Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται το νομικό και διοικητικό καθεστώς του ταμείου και καταγράφονται τα πρόσωπα που το διοίκησαν μέχρι σήμερα.

Κατά τη μεταβατική περίοδο μετά την απελευθέρωση του νησιού το 1912, παρουσιάζεται η διαδρομή του Αγροκτήματος, από το διάστημα της αδρανοποίησης του μέχρι τη νέα 14μελή επιτροπή και η αποτύπωση της αξιόλογης προσπάθειας (η οποία όμως δεν μακροημέρευσε) συγκρότησης Παλλημνιακού Γεωργικού Συνεταιρισμού, το 1918,με έδρα το κτήμα Μητρόπολις και με σκοπό τη βελτίωση της γεωργικής παραγωγής.

Σε άλλη υποενότητα γίνεται εκτενής αναφορά με παράθεση αρχειακών κειμένων στην προικοδότηση και τη χρήση από την κοινότητα της τεράστιας ακίνητης περιούσιας του Αντώνη Ι. Αντωνιάδη στη Λήμνο.

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην περιουσία του Αγροκτήματος η οποία περιελάμβανε το αγρόκτημα, το κτήριο κοντά στον μητροπολιτικό ναό, οικόπεδα, το κοινοτικό χάνι, το κοινοτικό κηροποιείο, χρεόγραφα, ομόλογα και καταθέσεις σε τράπεζες της Αλεξάνδρειας, της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας, τιμαλφή και μετρητά τεράστιας αξίας για την εποχή εκείνη.

Στο ίδιο κεφάλαιο ο συγγραφέας παρακολουθεί λεπτομερώς την εκπαιδευτική πραγματικότητα της Λήμνου αξιοποιώντας το πλούσιο αρχειακό και βιβλιογραφικό του υλικό. Τεκμηριωμένα, διαπιστώνει πως στις αρχές της δεκαετίας του ’20 στο θέμα της εκπαίδευσης γινόταν μια πραγματική κοσμογονία στο νησί για την λειτουργία της οποίας κυριαρχικό ρόλο συνέχισε να επιτελεί η Κεντρική Επιτροπή του Κτήματος με την ορθολογική διαχείριση των εσόδων, των ευεργεσιών και των δωρεών των Λημνιών της Διασποράς.

Τονίζει τον ρόλο του Αγροκτήματος στην τροφοδοσία των πληρωμάτων του ελληνικού στόλου κατά την απελευθέρωση της Λήμνου εντάσσοντάς τον στον συνολικότερο ρόλο του νησιού κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην επόμενη υποενότητα πραγματεύεται επιτυχώς σημαντικούς σταθμούς της ιστορικής πορείας του Αγροκτήματος με τη μετεξέλιξη της Διοικητικής επιτροπής σε Παλλημνιακή Κοινοτική Επιτροπή με 12μελή διοίκηση, σε εφαρμογή των νόμων του ελληνικού κράτους του 1920 και του 1921. Καταγράφει τις ενέργειες στις οποίες προέβη αυτή μέχρι και την ίδρυση του Παλλημνιακού Ταμείου, το 1927 με 10μελή διοίκηση. Με την κατάργηση της Δημοκρατίας το 1967 καταργείται το αιρετόν της Επιτροπής και αντικαθίσταται με διοριζόμενη 5μελή επιτροπή από την Πολιτεία, οργανωτική δομή η οποία ίσχυε μέχρι και το τρέχον έτος, οπότε επήλθε και η αλλαγή που προβλέπεται με τον νέο νόμο.

 Στη συνέχεια ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για την περιουσία του κτήματος μέσα από το πλούσιο ιστορικό υλικό από πρωτόκολλα παράδοσης και παραλαβής που παρατίθενται στις επόμενες σελίδες καθώς και για τον κανονισμό που πλαισίου λειτουργίας του νέου ΔΣ της Παλλημνιακής Κοινοτικής Επιτροπής. Μπορεί επίσης, να εντοπίσει ομοιότητες και διαφορές με το διοικητικό σχήμα των προηγούμενων αιώνων.

Οι διεργασίες του Συνεδρίου της Παλλημνιακής Επιτροπής η οποία διαχειρίστηκε την κοινοτική περιουσία μέχρι το 1927, αποτυπώνονται λεπτομερώς στο δημοσίευμα της εφημερίδας Λήμνος, το οποίο αποδίδει και το κλίμα της εποχής.

Ο συγγραφέας περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο διοίκησης του νέου διοικητικού σχήματος του Παλλημνιακού Ταμείου και τονίζει τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε το ελληνικό κράτος προκειμένου να σωθεί η περιουσία και η ίδια η ύπαρξη του Αγροκτήματος.

Ονομαστική αναφορά γίνεται σε όλους τους προέδρους και τα μέλη της Παλλημνιακής Επιτροπής από το 1919 μέχρι το 2019. Με τη συνδρομή του Χρίστου Κακαρνιά, σε ιδιαίτερη ενότητα, παραθέτονται τα ονόματα, σύντομα βιογραφικά σημειώματα και οι επιμέρους αρμοδιότητές των προσώπων που υπηρέτησαν ως Ειδικοί Γραμματείς από την Ορθόδοξη Κοινότητα Λήμνου μέχρι το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο (1861-2010).

Στον πρόεδρο, Χρίστο Κακαρνιά, ανήκει και η συγγραφή της επόμενης ενότητας που αφορά το Σύλλογο Φίλων της Παλαιάς Μητρόπολης από τη ίδρυσή του, το 2014 και την πορεία του μέχρι σήμερα. Ονομαστική αναφορά γίνεται στα 25 ιδρυτικά μέλη του συλλόγου, τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων, τους σκοπούς του συλλόγου σύμφωνα με το καταστατικό και την προσφορά του στην υπόθεση του Παλλημνιακού. Ο Σύλλογος χαρακτηρίζεται ως σημαντικός αρωγός και καταξιωμένος συνεργάτης του Ταμείου με προσανατολισμό στην ιστορία και τον πολιτισμό. Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που κοσμεί τις επόμενες σελίδες και προέρχεται από τις εκδηλώσεις του Συλλόγου.

Ολοκληρώνοντας το δεύτερο κεφάλαιο ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει το μέγεθος της περιουσίας του Ταμείου σε αριθμούς καθώς παρατίθενται οικονομικές καταστάσεις και ισολογισμοί από το 1928 μέχρι το 1953.

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφεται η τεράστια προσφορά του Αγροκτήματος στην τοπική κοινωνία του νησιού.

Περιλαμβάνει αναλυτική και τεκμηριωμένη περιγραφή της ευεργετικής δράσης του Παλλημνιακού Ταμείου και παρουσίαση των έργων τα οποία δημιούργησε ή συνέβαλε στη δημιουργία τους. Αναλυτικά και με παράθεση οικονομικών στοιχείων αναφέρονται δαπάνες για ενίσχυση εκπαιδευτικών και σπουδαστών από το 1922 μέχρι το 1937 και για την υποδοχή σημαντικών πολιτικών προσώπων όπως του Γ. Παπανδρέου το 1932 και του Ελ. Βενιζέλου το 1934.

Ακολουθούν στοιχεία για την ανέγερση, επισκευή και εξοπλισμό δημοτικών σχολείων που αποκαλύπτουν σε κάθε περίπτωση τη γενναία κοινοτική συνεισφορά από το 1921 έως το 1935 σε 33 κοινότητες του νησιού. Κατά τις δεκαετίες ΄50 έως ΄70, αν και μετά τον πόλεμο είχαν εξανεμιστεί οι καταθέσεις του, το Παλλημνιακό συνέχισε να θεραπεύει την εκπαίδευση στη Λήμνο με διάφορα ποσά.

Μέσα από τη μελέτη των αρχειακών πηγών προκύπτει το έντονο ενδιαφέρον της Παλλημνιακής το 1922 και του Παλλημνιακού Ταμείου το 1927 για την πραγματοποίηση τριών μεγάλων έργων υποδομής για τη Λήμνο, Γυμνάσιο στη Μύρινα, Νοσοκομείο και Γεωργική Σχολή.

Για την ανέγερση του Γυμνασίου Μύρινας ο συγγραφέας αφιερώνει μια ολόκληρη ενότητα καθώς θεωρείται η σημαντικότερη προσφορά της Παλλημνιακής και η συμβολή της υπήρξε καθοριστική. Το κλίμα της εποχής για την ανάγκη της λειτουργίας Γυμνασίου στη Μύρινα αποδίδεται παραστατικά στη συνέντευξη την οποία παραχώρησε ο Μητροπολίτης Στέφανος, πιθανόν, στον νεαρό τότε Ηλία Ηλιού και στην εφημερίδα Λήμνος. Αυτούσιο το κείμενο της συνέντευξης παρατίθεται μετά την εισαγωγή που κάνει ο συγγραφέας για το θέμα.

Πιο συγκεκριμένα και αναλυτικά αναφέρεται στη σχετική απόφαση της Επιτροπής να συμπληρώσει τα κεφάλαια των ευεργετών για την αποπεράτωση του έργου, στα δημοσιεύματα για την επίσημη τελετή της κατάθεσης του θεμέλιου λίθου το 1925, στα εγκαίνια του επιβλητικού και μεγαλοπρεπούς κτηρίου το 1928 καθώς και στην παράδοση του γυμνασιακού ιδρύματος, όπως αποτυπώνεται στο πρακτικό παραλαβής.

Στο πλαίσιο του ενδιαφέροντος της λημνιακής κοινότητας που ξεκινά τον 19^ο αιώνα για την ιατρική περίθαλψη των κατοίκων και εκδηλώνεται με τη χρηματοδότηση κοινοτικού ιατρού, και τη λειτουργία στοιχειώδους κοινοτικού θεραπευτηρίου εντάσσεται ο σχεδιασμός και η ανέγερση νέου νοσοκομείου. Στην ενότητα για τη κατασκευή νοσοκομείου ο συγγραφέας ξεδιπλώνει δράσεις, πρωτοβουλίες, γεγονότα και συνέργιες με την Φιλανθρωπική Αδελφότητα Ν. Υόρκης «Ο Ήφαιστος», που θα οδηγήσουν στην κάλυψη αυτής της επιτακτικής ανάγκης της λημνιακής κοινωνίας από το 1924 μέχρι το 1941 οπότε και πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια.

Εκτενής είναι και η ενότητα που αφορά την ίδρυση Γεωργικής Σχολής η οποία ξεκίνησε ως ιδέα από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και επανήλθε σε κείμενα του Αργύριου Μοσχίδη και του επόπτη εκπαίδευσης στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο αναγνώστης μέσα από πρωτογενείς πηγές πληροφορείται το έντονο θεωρητικό ενδιαφέρον ως το 1927 για τη δημιουργία Γεωργικού Σταθμού, τη σχετική πρόβλεψη στον ιδρυτικό νόμο του Παλλημνιακού Ταμείου και την απόφαση για την ίδρυση Γεωργικού Σχολείου που θα λειτουργούσε ως προθάλαμος Γεωργικής Σχολής, η οποία και χρηματοδοτήθηκε από το Παλλημνιακό Ταμείο. Τελικά το έργο ναυάγησε λόγω της αδιαφορίας του ελληνικής πολιτείας και εύστοχα ο Χρίστος Κακαρνιάς χαρακτηρίζει ως «χαμένη Άνοιξη» την υπόθεση της Γεωργικής Σχολής Λήμνου.

Οι προσπάθειες και οι θυσίες στις οποίες υποβλήθηκε το Ταμείο για την υλοποίηση αυτού του τεράστιου έργου αποτυπώνονται μέσα στα πρακτικά των Γενικών Συνελεύσεων από το 1932 έως το 1934, με εξέχοντα ομιλητή τον Ηλία Ηλιού και σε ιστορικές πηγές μέχρι το 1943.

Στη συνέχεια, στη μακραίωνη κοινωφελής δράση και στη συνεχιζόμενη συνεισφορά του Παλλημνιακού Ταμείου για την εξυπηρέτηση των λημνιακών ζητημάτων συγκαταλέγεται η αγορά του κτηρίου στο οποίο στεγάστηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Λήμνου, η οικονομική ενίσχυση αρχαιολογικών ανασκαφών, εκδηλώσεων και σωματείων από το 1921 έως το 1928, η αγορά του παλαιού τζαμιού και η ανέγερση ναΐσκου στο χώρο του τραγικού δυστυχήματος της πυρκαγιάς του κινηματογράφου το 1939.

Ιδιαίτερη μνεία κάνει ο συγγραφέας στην κοινωνική προσφορά του Παλλημνιακού Ταμείου η οποία επεκτάθηκε και στην αντιμετώπιση και άλλων έκτακτων ή επειγόντων προβλημάτων που φτάνει μέχρι και τις μέρες μας. Όπως τα μέτρα για την ανακούφιση των προσφύγων που έφτασαν στη Λήμνο το φθινόπωρο του 1922, προσπάθεια που συνεχίστηκε για δύο ολόκληρα χρόνια, το κοινοτικό φαρμακείο που λειτούργησε από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, η επιδιόρθωση του υδραγωγείου Κάστρου και η μεταφορά υδάτων από τις πηγές του Λεύκου, η ανταλλαγή αγροτικής έκτασης μέσω της κτηματικής εταιρείας του Δημοσίου για την ανέγερση του Λυκείου Μύρινας και τέλος η δωρεάν παραχώρηση του γυμναστηρίου Μύρινας στο Δήμο Λήμνου μέχρι το 2010.

Το κεφάλαιο κλείνει με το κείμενο του Χρίστου Κακαρνιά που αφορά στην αγορά και στον εξωραϊσμό του ιερού τόπου θυσίας των Λημνιών αντιστασιακών ηρώων στο Ανδρόνι ενώ παράλληλα παρατίθεται το πρακτικό της σχετικής συνεδρίασης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείψει από την ιστορία του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου το κεφάλαιο της γεωργικής πρωτοπορίας του Αγροκτήματος.

Στη συνέχεια ξεδιπλώνεται ανάγλυφα μέσα από την αξιοποίηση αρχειακών πηγών και δημοσιευμάτων της εποχής η πορεία του αγροκτήματος, από την εποχή της ενοικίασης του μέχρι το 1912, οπότε παρατηρείται συνεχής υποβάθμιση των εγκαταστάσεών του και ολοένα μειούμενη απόδοσή του τα χρόνια που ακολούθησαν. Περιγράφεται η απόπειρα της Ένωσης για οικειοποίηση του αγροκτήματος και η αγωνία και το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας για την τύχη του μέχρι τη σωτήρια απόφαση αυτεπιστασίας το 1949 που οδήγησε στην ανάπτυξή του τη δεκαετία του ΄50.

Από τον Χρίστο Κακαρνιά γίνεται λόγος για τους διευθυντές και τα στελέχη της διεύθυνσης στο αγρόκτημα Μητρόπολις οι οποίοι υλοποίησαν τα αναπτυξιακά προγράμματα και έδωσαν πνοή και προοπτική καθ’ όλη τη διάρκεια των γεωργικών περιόδων από το 1939 μέχρι 2019, από τον Παναγιώτη Παπαδόπουλο μέχρι τη σημερινή Ουρανία Κωνσταντινίδου.

Υπό την εποπτεία ικανών γεωπόνων, η Μητρόπολις εξελίχθηκε σε πρότυπο αγρόκτημα με κορυφαία στιγμή τη βράβευση με χρυσό μετάλλιο από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1951.

Από αναφορές γεωπόνων αντλούμε πληροφορίες για την καλλιέργεια του βαμβακιού στη Λήμνο, την απόκτηση της πρώτης αλωνιστικής μηχανής που έφερε επανάσταση στη συγκομιδή των σιτηρών στο νησί, την πραγματοποίηση γεωργοκτηνοτροφικών εκθέσεων το 1956 και 1960.

 Μέσα από τα κείμενα ανθρώπων που υπηρέτησαν στο Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο αναδεικνύεται η μεγάλη συμβολή του οργανισμού στη γεωργία και κτηνοτροφία του νησιού και στις καινοτόμες καλλιέργειες.

Φτάνοντας στο σήμερα, αξιοσημείωτη είναι η προσπάθεια των τελευταίων δύο ετών με την αναβίωση της ποικιλίας σίτου Λήμνου σε συνεργασία με την εταιρεία Agrino και την καλλιέργεια σουσαμιού και ρεβιθιών.

Σε ξεχωριστή υποενότητα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη συμβολή της Διοίκησης της Ταξιαρχίας που από το 2017 συμπαραστέκεται σε έργα προόδου που αφορούν το αγρόκτημα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄

Το πέμπτο κεφάλαιο «ατενίζοντας το μέλλον» δίνει την εικόνα της σημαντικής προσπάθειας εκσυγχρονισμού που έγινε από την απερχόμενη διοίκηση του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου. Περιγράφονται οι πρόσφατες ενέργειες για την παραγωγική ανασυγκρότηση του Αγροκτήματος και την αναβάθμιση του ρόλου του ως μοχλού ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας της Λήμνου.

Τη διακήρυξη για τη σωτηρία του αγροκτήματος υπογράφει ο τελευταίος πρόεδρος Χρίστος Κακαρνιάς ο οποίος με επιστολή του προς τον πρωθυπουργό και τη Βουλή, την κυβέρνηση, τα κόμματα, βουλευτές και μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού κάνει έκκληση για τη διάσωση του.

Η ενότητα για την επίσκεψη του Πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, περιλαμβάνει το χαιρετισμό του Χρίστου Κακαρνιά και τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού για το Ταμείο.

 Το υλικό είναι εμπλουτισμένο με φωτογραφίες και ακολουθεί το νέο νομικό καθεστώς που ισχύει από τον Γενάρη του 2019 σύμφωνα με το νόμο 4589/2019.

Στον επίλογό του ο συγγραφέας διατυπώνει κρίσεις και συμπεράσματα που αφορούν τη συνολική οικονομική και κοινωνική διαδρομή του Αγροκτήματος. Το αποτιμά ως μοναδικό πανελληνίως οργανισμό αστικού χαρακτήρα μέχρι τη τουρκοκρατία και μετά τη δεκαετία του 50 ως μια επιχείρηση αγροτικού χαρακτήρα η οποία κατάφερε να επιβιώσει και να διατηρήσει μεγάλο μέρος της ακίνητης περιουσίας του μέχρι σήμερα. Ενώ, παράλληλα, αποτέλεσε και τον μεγαλύτερο κοινωνικό ευεργέτη του νησιού.

 Κάνει λόγο για την ευσυνειδησία και την ευελιξία που επέδειξαν οι διοικούντες του σε κρίσιμες περιόδους και στην προσπάθειά εκσυγχρονισμού της αγροτικής παραγωγής η οποία ωφέλησε συνολικά την τοπική αγροτική οικονομία.

Ο συγγραφέας επιχειρώντας ένα ιστορικό άλμα προσπαθεί να συνδέσει την έννοια της κοινοκτημοσύνης και της κοινής μοίρας που συμβόλιζε το κοινοτικό Παλλημνιακό αγρόκτημα στην παραδοσιακή αγροτική κοινωνία του νησιού με τις πανάρχαιες δομές και λατρείες του τόπου, από τη κοινή σιταποθήκη και το βουλευτήριο της προϊστορικής Πολιόχνης μέχρι το αυτοκρατορικό λατιφούντιο της εποχής των Παλαιολόγων.

Μετά τον επίλογο του, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να κάνει χρήση της πλουσιότατης βιβλιογραφίας που έχει αξιοποιηθεί και στην οποία παραπέμπει ο συγγραφέας στο κάτω μέρος κάθε σελίδας. Αριθμημένα ταξινομούνται τα έργα του Θεόδωρου Μπελίτσου για τη Λήμνο και την Ίμβρο, για τη Σμύρνη και τη Ν. Σμύρνη, για τη Μάνη και οι τίτλοι των ιστορικών του δοκιμίων σε συλλογικές εκδόσεις καθώς και τα τρία λογοτεχνικά του δημιουργήματα.

Το φωτογραφικό υλικό της έκδοσης είναι πλούσιο και προσφέρει στον αναγνώστη επιπλέον πληροφορίες για το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο αλλά και για την κοινωνία της Λήμνου των τελευταίων 100 χρόνων.

Οι σελίδες του συγγράμματος φιλοξενούν έναν αξιόλογο αριθμό πρωτογενών πηγών όπως αρχαιολογικά κατάλοιπα και επιγραφές, ντοκουμέντα από βιβλία Πρακτικών Γενικών Συνελεύσεων, δημόσια έγγραφα, διασωθέντα αρχεία από το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο, από την Ιερά Μητρόπολη Λήμνου, επιστολές, συνεντεύξεις και άρθρα από τον τοπικό και αθηναϊκό τύπο.

Πολλές είναι και οι δευτερογενείς πηγές από τις οποίες ο συγγραφέας αλιεύει πληροφορίες, ερμηνείες ή εκτιμήσεις μέσα από ιστοριογραφικά έργα του ιδίου και άλλων συγγραφέων.

Στο συνολικό τους όγκο οι γραπτές πηγές είναι πρωτογενείς και αδημοσίευτες. Η φωτογραφική τους απεικόνιση αποδίδει την αυθεντικότητα της πληροφόρησης και η τεχνική της διασταύρωσης και της ερμηνείας που επιχειρεί ο συγγραφέας διασφαλίζουν την απαραίτητη εγκυρότητα και αξιοπιστία του ιστορικού συγγράμματος. Σε κάθε περίπτωση, ο έμπειρος ερευνητής κατάφερε να καλύψει την ιστορική ύλη με την οποία ασχολήθηκε.

Η αφηγηματική δομή και διάρθρωση του περιεχομένου ακολουθούν την τήρηση των βασικών αρχών συγγραφής ενός ιστοριογραφικού κειμένου και προδίδουν τη συγγραφική ωριμότητα του Θεόδωρου Μπελίτσου.

Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή, σαφής και κατανοητή, χωρίς να υποχωρεί στην ποιότητα του λόγου δίνει με άνεση και καθαρό ύφος ιστορικής γραφής μία υποδειγματική μελέτη της μοναδικής ίσως για την Ελλάδα, περίπτωσης του Αγροκτήματος «Μητρόπολις».

Το σύγγραμμα που προσπαθήσαμε με συντομία να σας παρουσιάσουμε αποτελεί καρπό επίπονης προσπάθειας από τον κατεξοχήν ιστορικό - ερευνητή της τοπικής μας ιστορίας ο οποίος με τον αφηγηματικό του λόγο δημιουργεί ένα ευπρόσιτο, εύληπτο και αγαπητό περιεχόμενο αγαπημένου τόπου.

Αφού ευχαριστήσω εκ μέρους όλων μας τον Θεόδωρο Μπελίτσο, ο οποίος τα τελευταία 25 χρόνια έχει ερευνήσει και μελετήσει την τοπική μας ιστορία και έχει αποδείξει έμπρακτα την αγάπη του για το νησί μας, δανείζομαι την κατακλείδα του κειμένου του και σας καλώ να εμπιστευτούμε την βεβαιότητα και αισιοδοξία που εκφράζουν τα λόγια του:

«Καθώς τελειώνει η δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα και η ζωή εξελίσσεται το αιωνόβιο ίδρυμα καλείται να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις ανάγκες της εποχής μας ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί επ’ ωφελεία της λημνιακής κοινωνίας. Είναι σίγουρο πως ο οργανισμός αυτός που επιβίωσε σε πολύ δυσκολότερες εποχές και αυτή τη φορά θα βρει το δρόμο του.»

ΚΤΗΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ, 29 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019, 9 το βράδυ

ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

-ο-ο-ο-

Θ. Μπελίτσος, Χαρ. Φωτοπούλου, Β. Βλαχοπούλου

Η ομιλία του Θοδωρή Μπελίτσου

«Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο»

Ένα βιβλίο για τον διαχρονικό ευεργέτη της Λήμνου

Στις αρχές της δεκ. ’90 είχα την αγαθή τύχη να καταπιαστώ με το αρχείο του Παλλημνιακού Ταμείου, έπειτα από τη γνωριμία μου με τον τότε μόνιμο ειδικό γραμματέα του, τον Δημήτρη Γιαννικιζάκη, με τον οποίο είμαστε «συντοπίτες» από τα Καμίνια, δηλαδή από το χωριό των συζύγων μας.

Η έρευνα των αρχείων του Ταμείου, εκτός από το ό,τι μου αποκάλυψε το πλούσιο παρελθόν του, αποτέλεσε για μένα το ξεκίνημα μιας μεγάλης περιπέτειας. Με βασική πηγή τα αρχεία αυτά προέκυψε η συγγραφή μιας σειράς από μελέτες και άρθρα, τα οποία φώτισαν άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές πλευρές της λημνιακής ιστορίας, κυρίως της οθωμανικής εποχής. Σημαντικότερος καρπός αυτών των ερευνών ήταν ο τόμος «Τα Κοινοτικά Σχολεία της Λήμνου (18ος-20ός αιώνας)» που εκδόθηκε το 1997 από τον Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων.

Συνεπώς, η μελέτη του αρχειακού πλούτου του Ταμείου αποτέλεσε το ξεκίνημα της ερευνητικής ενασχόλησής μου με το παρελθόν του νησιού, η οποία, χρόνο με το χρόνο, διευρύνθηκε σε πολλά επίπεδα και σε πολλούς τομείς. Η προθυμία τόσο του Δημήτρη Γιαννικιζάκη όσο και των κατά καιρούς διοικούντων να εξυπηρετήσουν όποιον ερευνητή επιθυμούσε να εξερευνήσει το αρχείο του, είναι ενδεικτική της φιλοσοφίας που επικρατούσε ανέκαθεν στο Ταμείο, και συνεχίζεται μέχρι τη σημερινή διοίκηση, να είναι ανοικτό, προσβάσιμο και υποστηρικτικό σε όποιον με καλές προθέσεις ενδιαφέρεται για τη Λήμνο.

Μια νοοτροπία τελείως αντίθετη με την καχυποψία και την δυσανεξία που αντιμετωπίζεται, όποιος έχει προσπαθήσει να ερευνήσει άλλα αρχεία που παραμένουν διπλοκλειδωμένα και δυσπρόσιτα. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που το Παλλημνιακό έχει μόνο φίλους, σε κάθε χώρο.

Και να, λοιπόν, που μετά από 25 περίπου χρόνια, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να επανακάμψω στα του Ταμείου, αυτή τη φορά για την παρουσίαση της ίδιας της ιστορίας του ως οργανισμού που λειτουργεί εντός του Ελληνικού κράτους επί έναν σχεδόν αιώνα. Η ευγενική πρόσκληση του νυν προέδρου, του κ. Χρίστου Κακαρνιά, να συμμετάσχω στην προσπάθεια να αναδειχθεί τεκμηριωμένα η προσφορά του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου, στην ουσία έκρουσε ανοιχτή θύρα καθώς η προσδοκία του συναπαντήθηκε με παλιά δική μου επιθυμία. Επιπλέον ως καλός γνώστης της ιστορίας του Ταμείου αλλά και ως προσεκτικός μελετητής των αρχείων του, ο κ. Κακαρνιάς αποτέλεσε για μένα τον βέλτιστο συνεργάτη που θα μπορούσα να έχω για τη συγγραφή του παρόντος έργου. Η βοήθειά του υπήρξε πολύμορφη, συνεχής και ουσιαστική. Χωρίς αυτήν το βιβλίο αυτό δεν θα μπορούσε να έχει γραφτεί.

Προσπαθήσαμε το βιβλίο να φτιαχτεί έτσι ώστε να αποτελεί ένα ανάγνωσμα προσιτό στον μέσο αναγνώστη που αγαπά την ιστορία του τόπου, χωρίς όμως να κάνουμε εκπτώσεις στην τεκμηρίωση των γραφομένων. Θέλαμε, αφενός να ενημερώνει τον ενδιαφερόμενο αλλά ταυτοχρόνως να συνεισφέρει στην ιστορική έρευνα και να αποτελεί αξιόπιστο σύγγραμμα για κάποιον μελλοντικό ερευνητή. Συχνά προέκυψαν κάποια πυκνογραμμένα κείμενα αλλά δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς, για λόγους οικονομίας.

Καθώς αναδιφούσα τα αρχεία του Ταμείου και παρά το ό,τι το ιστορικό άλμα είναι τεράστιο, η σκέψη μου πήγαινε συνεχώς στην προϊστορική Πολιόχνη και συγκεκριμένα σε δύο κτίρια της τέταρτης χιλιετίας π.Χ. που έχουν βρεθεί εκεί. Στην Κοινή Σιταποθήκη που διατηρούσαν οι κάτοικοι και στο χώρο συνελεύσεων, το λεγόμενο Βουλευτήριο, το οποίο βρισκόταν ακριβώς στην απέναντι πλευρά του δρόμου που είχαν την κοινή αποθήκη. Σκεφτόμουν πως προφανώς στο «βουλευτήριο» αποφάσιζαν μεταξύ άλλων, για το δίκαιο μοίρασμα των αγαθών της γης που αποθήκευαν από κοινού κι αφετέρου για την διάθεσή τους για τις κοινές ανάγκες της πόλης, όποιες ήταν τότε: το άνοιγμα ενός πηγαδιού, η κατασκευή ενός δρόμου, τα αποχετευτικά ρυάκια, η επισκευή των τειχών ή ό,τι άλλο. Με άλλα λόγια πριν από έξι χιλιάδες χρόνια οι κάτοικοι της Λήμνου έκαναν ακριβώς ό,τι έκαναν οι εκπρόσωποι των χωριών της Λήμνου στα χρόνιας της τουρκοκρατίας, όταν συνεδρίαζαν με διάφορες επωνυμίες: «Κοινόν της Επαρχίας Λήμνου» είναι η παλιότερη επωνυμία που γνωρίζουμε, από το 1780, παρακαλώ, αργότερα ως Κεντρική Επιτροπή Λήμνου και τελικά ως Παλλημνιακή, όνομα που φτάνει ως τις μέρες μας.

Τι θέλω να πω με αυτό; Πως, συνήθειες πανάρχαιες, προερχόμενες από την ανάγκη των ανθρώπων να συνεργαστούν και να σταθούν αλληλέγγυοι για το κοινό καλό, επιβίωσαν μέχρι τις ημέρες μας στις διαδικασίες της διαχείρισης του αγροκτήματος που μας φιλοξενεί σήμερα και γενικότερα της κοινής λημνιακή περιουσίας.

Και δεν είναι μόνο τα ευρήματα στην Πολιόχνη.

Δυόμισι χιλιετίες μετά από την Κοινή Σιταποθήκη και το Βουλευτήριο της Πολιόχνης, ξαναβρίσκουμε στην αρχαία Λήμνο, της κλασικής εποχής, την ίδια συμπεριφορά στους Οργεώνες. Οι Οργεώνες ήταν ένα είδος συνεταιρισμού αγροτικού χαρακτήρα, με κοινό ταμείο, που είχαν συστήσει οι Αθηναίοι έποικοι της Λήμνου, έναν οργανισμό δηλαδή που παραπέμπει πάλι στο «Κοινόν των Λημνίων», το οποίο διαχειριζόταν το Αγρόκτημα κατά τον 19ο αιώνα. Οι χιλιετίες περνάνε και είναι σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Και κάτι ακόμα. Οι Οργεώνες είχαν επιλέξει ως προστάτη τον ημίθεο Ηρακλή, διότι οι περισσότεροι άθλοι του ήρωα σχετίζονται με την ανακούφιση της αγροτιάς. Ο ναός του βρισκόταν στην καρδιά της εύφορης πεδιάδας της ανατολικής Λήμνου, εκεί που σήμερα βρίσκεται η Αγ. Φωτίδα στη θέση Κώμη του Ρωμανού και στη γιορτή του ναού πραγματοποιούσαν θυσίες και κοινό συμπόσιο με τα θυσιαζόμενα ζώα. Αυτό ακριβώς που γινόταν μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες εδώ στο αγρόκτημα, όταν έσφαζαν τον «μπαλιό» στο πανηγύρι του ναού.

Το παλλημνιακό αγρόκτημα, λοιπόν, στο οποίο βρισκόμαστε απόψε, αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο του αγροτικού χαρακτήρα που είχε ανέκαθεν η Λήμνος, ο οποίος τονίζεται σε όλες τις εποχές.

Από τα χρόνια της Υψιπύλης, όταν έμβλημα της οικογένειάς της ήταν η «χρυσή άμπελος».

Από την εποχή του Ομήρου, ο οποίος γράφει πως οι Λημνιοί τροφοδοτούσαν με κρασί το στρατόπεδο των Αχαιών που πολεμούσαν στην Τροία.

Στους κλασικούς χρόνους η Λήμνος αποτελούσε τον σιτοβολώνα της αρχαίας Αθήνας. Γι’ αυτό οι Αθηναίοι έποικοι που ζούσαν εδώ, ένα μέρος της παραγωγής το έστελναν στο ιερό της Δήμητρας, της θεάς της γεωργίας, στην Ελευσίνα.

Δεν είναι ευρύτερα γνωστό, εκτός από τους μελετητές της ιστορίας, ότι εδώ στην αγροτική κοινωνία του νησιού, έζησε και μεγάλωσε τον 4ο αιώνα π.Χ. ο Απολλόδωρος ο Λήμνιος, επιφανής γεωπόνος και συγγραφέας, την πραγματεία του οποίου συνιστούσε ο Αριστοτέλης σε όσους επιθυμούσαν να ασχοληθούν με την γεωργία και γεωπονία.

Την βυζαντινή περίοδο οι εύφορες γαίες του νησιού αποτελούσαν αντικείμενο ενδιαφέροντος μοναστηριών και αξιωματούχων, ώστε να αποκτήσουν μετόχια και φέουδα στη Λήμνο. Μεταξύ αυτών και οι Παλαιολόγοι, οι οποίοι σύμφωνα με έναν γοητευτικό θρύλο πρόσφεραν αυτό το κτήμα στους κατοίκους της.

Το Αγρόκτημα αποτέλεσε την ατμομηχανή της εκπαιδευτικής άνθησης του νησιού στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Το Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο αποδείχθηκε άξιος κληρονόμος της πανάρχαιας αυτής κοινής προσπάθειας. Κατάφερε να διατηρήσει και να μεγεθύνει την ακίνητη περιουσία που κληρονόμησε από την Ορθόδοξη Κοινότητα Λήμνου και παράλληλα να συνεχίσει την κοινωνική του προσφορά. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως όποια πέτρα δημοσίου έργου σηκώσεις στη Λήμνο, κρύβει από κάτω τη συνεισφορά και του Παλλημνιακού Ταμείου.

Ας θυμηθούμε, πως το Ταμείο βρίσκεται πίσω από την κατασκευή, τις επισκευές και τον εξοπλισμό κάθε σχολείου του νησιού, πίσω από την ανέγερση του Γυμνασίου, του πρώτου Νοσοκομείου, την αγορά του κτιρίου του Μουσείου, το μητροπολιτικό μέγαρο, το οικόπεδο του Λυκείου Μύρινας, την ύδρευση της Μύρινας, το γήπεδο, το εκκλησάκι στην αγορά στη μνήμη των θυμάτων της πυρκαγιάς στο παλιό τζαμί. Έχει ενισχύσει εκατοντάδες παιδιά να συνεχίσουν τις σπουδές τους.

Δεν είναι υπερβολή λοιπόν, αν πούμε, πως δεν υπάρχει Λημνιός που δεν έχει ευεργετηθεί, είτε άμεσα είτε έμμεσα, από το Παλλημνιακό Ταμείο. Διότι δεν υπάρχει κάτοικος του νησιού που δεν έχει πάει σχολείο, που δεν έχει χρειαστεί το νοσοκομείο, πολλοί έχουν παίξει μπάλα στο γήπεδο ή έχουν επισκεφτεί το Μουσείο.

Και φυσικά, υπάρχει το ίδιο το Αγρόκτημα, το οποίο υπήρξε ανέκαθεν το βασικό περιουσιακό στοιχείο του Ταμείου και πλουτοπαραγωγική πηγή. Αγρόκτημα, το οποίο αποτέλεσε έναν δυναμικό παράγοντα στο γεωργικό εκσυγχρονισμό της Λήμνου, από την δεκαετία του ’50 και εξής. Εδώ ήρθε η πρώτη πατόζα στη Λήμνο το 1954, εδώ και η πρώτη κομπίνα τη δεκ. ’80. Το Ταμείο εισήγαγε την εκμηχάνιση της γεωργίας στο νησί, αποτελώντας παράγοντα προόδου και παράδειγμα προς μίμηση για τους αγρότες και τους γεωργικούς συνεταιρισμούς. Εδώ δοκιμάζονταν νέες ποικιλίες βαμβακιού καθώς και θεραπείες ασθενειών των φυτών, που στη συνέχεια προωθούνταν σε όλη την Ελλάδα. Το Ταμείο έφερε βελτιωμένες ράτσες προβάτων, τις οποίες διέθετε δωρεάν στους κτηνοτρόφους μέσω επιβητόρων. Συνεχώς πειραματιζόταν σε νέα είδη και μεθόδους. Η καλλιεργητική του δραστηριότητα αφορούσε ποικίλους τομείς: σιτηρά, αμπέλια, βαμβάκι, όσπρια, λαχανικά, οπωροφόρα και επιπλέον: αιγοπρόβατα, τυρί, γάλα, μαλλί, χοιρινά, πουλερικά, βοοειδή, μελισσοκομικά.

Και δεν είναι μόνο το παρελθόν, που μπορεί κάποιος να σκεφτεί, τότε ήταν άλλες εποχές, δεν μας αφορούν αυτά. Πρόσφατα, πριν από δέκα χρόνια, παρά το ό,τι τα έσοδά του ήταν και είναι περιορισμένα, όπως ο γονιός δίνει και το υστέρημά του για την πρόοδο των παιδιών του, έτσι και το Ταμείο προχώρησε σε μια ακόμα ευεργεσία προς το νησί. Παραχώρησε, χωρίς ενοίκιο, το κεντρικό αστικό του ακίνητο στη Μύρινα στην πανεπιστημιακή σχολή που ιδρύθηκε.

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της προσφοράς, αναφέρω πως το Ταμείο είχε δαπανήσει τη δεκ. ’90 για την ανακαίνιση του κτιρίου ένα τεράστιο ποσό: 70 εκατομμύρια δρχ., δηλαδή περίπου 200 χιλιάδες ευρώ. Κι όμως αυτή την επένδυση, που του απέφερε ένα σοβαρό ετήσιο ενοίκιο, την πρόσφερε στην κοινωνία της Λήμνου, διότι έτσι έκανε πάντα. Ήταν παρόν σε κάθε νέα εκπαιδευτική προσπάθεια και καινοτομία στη Λήμνο, είτε ως Παλλημνιακό Ταμείο τα τελευταία εκατό χρόνια είτε με άλλες ονομασίες παλιότερα, εδώ και 250 χρόνια τουλάχιστον, μπορεί και από πιο παλιά: προσφορά δωρεάν φοίτησης σε όλα τα παιδιά του νησιού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κατασκευή Γυμνασίου, ανέγερση Γεωργικής Σχολής, Πολυκλαδικό Λύκειο και τώρα η Πανεπιστημιακή Σχολή.

Αυτό το βιβλίο γράφτηκε για να τεκμηριώσει όλα όσα ανέφερα και πολλά άλλα ακόμα, ώστε να γίνει κοινώς γνωστό πως το Παλλημνιακό Ταμείο αποτελεί τον διαχρονικό ευεργέτη της Λήμνου. Γράφτηκε ως φόρος τιμής στις προσωπικότητες που διακόνησαν τον φορέα αυτό, που με τη συνετή διαχείρισή τους και τις πρωτοβουλίες τους κατάφεραν να συνδυάσουν την προσφορά με την συνέχεια:

Παν. Ραφτόπουλος, Ευ. Κομνηνός, Παν. Παπαδόπουλος, Ευ. Ερημάκης, Αθ. Αποστολίδης, Ν. Τριανταφυλλίδης, Ν. Φραγκούλης, Ηλ. Ηλιού, Μαν. Κωνσταντινίδης, Ευρ. Λασκαρίδης, Ευ. Βασιλειάδης, Σταύρος Κελλάρης, Γρ. Βαγιάκος, Παν. Φραγκέλης, Ευ. Καραμαλούδης, Αρ. Αναγνωστίδης, Χαρ. Ροδάκης, Αθ. Κουντουράς, Γ. Μπαραμπούτης, Χ. Παντελαρούδης, Γ. Χατζηχαραλάμπους, για να σταθώ στους παλαιότερους που διαχειρίστηκαν τις τύχες του, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι νεότεροι υστέρησαν.

Καθώς διανύουμε τον 21ο αιώνα και η ζωή εξελίσσεται, το αιωνόβιο ίδρυμα καλείται να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις ανάγκες της εποχής μας ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί επ’ ωφελεία της λημνιακής κοινωνίας. Ελπίζω το βιβλίο αυτό που περιέχει τεκμηριωμένη την ιστορία του παλλημνιακού αυτού οργανισμού, να βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή.

Θ. Μπελίτσος, 29 Ιουνίου 2019

Αγρόκτημα "Μητρόπολις"

-ο-ο-ο-

Απονομή τιμητικής πλακέτας στο συγγραφέα 

από το Παλλημνιακό Ταμείο

-ο-ο-ο-

Παράλληλες εκδηλώσεις

Ο Rene Veneau συνομιλεί με τον Γιάννη Ρίτσο

Έκθεση φωτογραφιών λημνιακού τοπίου 

με συνοδεία από στίχους του Γ. Ρίτσου.

 

-ο-ο-ο-

Έκθεση έργων ζωγραφικής

Πάτρας Χούλη

-ο-ο-ο-

Έκθεση έργων ζωγραφικής

Χριστίνας Χαλιορή-Χραδέλλη

Φωτ. Θύμιος Παλάντζας, Παν. Σφυρής, Ηλ. Κότσαλης.

Δημοσιεύσεις για την παρουσίαση, δες: εδώ και εδώ.