Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου 2025

Ο Τζώρτζης Χριστοδουλίδης και τα μαθητικά συσσίτια

Το μέγαρο Χριστοδουλίδη


Ο Στυλιανός Χριστοδουλίδης

Όλα ξεκίνησαν από τον Στυλιανό Χριστοδουλίδη, ο οποίος στα μέσα του 19ου αιώνα πλούτισε εμπορευόμενος αιγυπτιακό βαμβάκι και αργότερα ίδρυσε βιομηχανία στο Μάντσεστερ. Το 1868 ανέγειρε μέγαρο βικτωριανής τεχνοτροπίας, στο Ρωμαίικο Γιαλό κάτω από το κάστρο κι επαναπατρίστηκε στη Λήμνο. Τον άνθρωπο και το εντυπωσιακό του μέγαρο περιγράφει ως εξής ο Ηλίας Ηλιού σε άρθρο που δημοσίευσε το 1975 στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» [από αναδημοσίευση στην εφ. Λήμνος, φ. 121 (Μάρτης 1988)]:

«Ο γενάρχης τους, έμπορος και παραγωγός βαμβακιού στην Αίγυπτο, ήταν συγχρόνως και βιομήχανος στο Μάντσεστερ, τον ίδιο καιρό ασφαλώς που είχε εκεί την ίδια βιομηχανία ο μεγαλοφυής συνεργάτης (και οικονομικός χορηγός) του Μαρξ, ο Φρειδερίκος Έγκελς. Όλες οι πιθανότητες είναι ότι θα είχαν γνωριστεί και ανταλλάξει τις σκέψεις τους. Ο γενάρχης (Στυλιανός) Χριστοδουλίδης λοιπόν είχε χτίσει πριν 120 χρόνια περίπου ένα καταπληκτικό αρχοντικό στο Κάστρο της Λήμνου.

Το παλατάκι αυτό αντικρίζει τον κώνο του Αγίου Όρους, που κατά τον Σοφοκλή «σκιάζει νώτα Λημνίας χθονός». Το εξωτερικό του, βικτωριανής εποχής, ολόκληρο από λαξευτό γκριζόμαυρο γρανίτη της Λήμνου. Όλα τα άλλα υλικά του είναι φερμένα από το Μάντσεστερ, όπου ο Χριστοδουλίδης, ο προπάππος του Θεόφιλου Φραγκόπουλου, μεσουρανούσε. Τζάκια (cheminées) διαφορετικού ρυθμού για το καθένα από τα ευρύχωρα δωμάτια – με πλείστα δωμάτια ξένων στο δεύτερο πάτωμα, καθώς και στο monumental κλιμακοστάσιο, στο ευρύχωρο χωλ και στο τεράστιο λίβινγκ-τραπεζαρία, το γραφείο και τ’ άλλα. Το ημιυπόγειο πάλι είχε άνετες διαμονές για το πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό κι άλλες για μόνιμο συνεργείο μαραγκών κι άλλων συντηρητών του κτιρίου. Παρκέτα πολυτελέστατα (στη Λήμνο ήδη από το 1850 ή ’60)!».

Παρασκευή 29 Αυγούστου 2025

Ο "στοιχειωμένος" Βόντελας και η Αγία Παρασκευή

 


Στη Μύρινα της Λήμνου, στη νότια απόληξη του Ρωμαίικου Γιαλού, στην Ακτή Κουντουριώτη όπως ονομάζεται αφού εκεί το 1912 αποβιβάστηκαν οι Έλληνες αξιωματικοί του θωρηκτού Αβέρωφ που ανήγγειλαν την απελευθέρωση του νησιού, δεσπόζουν το αρχοντικό του Βόντελα και ακριβώς δίπλα στο ξεκίνημα του ανηφορικού δρομίσκου προς το Κάστρο ο ναός της Αγίας Παρασκευής.

Το παλιό αρχοντικό, το οποίο χτίστηκε τον 19ο αιώνα με σκοπό να στεγάσει την κλινική του Ιταλού ιατρού Bontella, εγκαταλείφθηκε, ερειπώθηκε και για πολλές δεκαετίες έστεκε ξεδοντιασμένο, όπως εικονίζεται στην φωτογραφία. Το κουφάρι του αποτελούσε καταφύγιο για αγριοπούλια, νυχτερίδες και τρωκτικά. Στη φαντασία του κόσμου στοίχειωσε κι απέφευγαν να πλησιάσουν το χάλασμα, ειδικά σαν έπεφτε το σκοτάδι. Αντίθετα η Αγία Παρασκευή από ταπεινό εικονοστάσι-προσκυνητάρι έγινε εκκλησάκι, αργότερα ναός και εξελίχθηκε σε πάνδημο προσκύνημα για τους πιστούς της Μύρινας.

Οι ιατρικές ικανότητες του Bontella δεν βρήκαν απήχηση στο κοινό του νησιού. Ο Ιταλός πήρε των ομματιών του κι έφυγε στην Αίγυπτο. Κι όπως έγραφε το 1906 ένας σπουδαίος Λημνιός οφθαλμίατρος, ο Γεώργιος Ι. Παπαϊωάννου (1869-1913), σε μια μελέτη του για το σχεδιαζόμενο τότε Νοσοκομείο Λήμνου, σχολιάζοντας την οπισθοδρομική κατάσταση της νήσου: «δια τους χωρικούς τους στερουμένους ιατρικής περιθάλψεως μένει ελεύθερον το πεδίον, επιτρέψατέ μοι να είπω, εις τους κατσίβελους». Απόμεινε η οσιομάρτυς Παρασκευή, «η των ιαμάτων πολυχεύμων κρουνός» κατά το σχετικό μεγαλυνάριο, να προχέει ιάματα ως προστάτιδα των οφθαλμών και κάθε αναπηρίας και να συγκεντρώνει τάματα ως έσχατη ελπίδα των πασχόντων.

Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.

Δευτέρα 18 Αυγούστου 2025

Σκάσε, θα σε ψάλω!


Ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα.

Επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται.

Ο Σαλοπετρής είχε αρχίσει πάλι να ψέλνει τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από το εμπορικό του Απόστολου Σενεριζή. Είχε την πλάκα του ο Πετρής ο σαλός, η συνείδηση της γειτονιάς, αλλά αλίμονο σ’ όποιον τον έπαιρνε στην πλάκα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου γύριζε μ’ ένα ποδήλατο. Αγέραστος.

Μωρά γεννιόντουσαν, ο Πετρής παρών με την ευχή:

«Να σου ζήσει, θεια. Γούρικο, νάναι, γούρικο!»

Ξεκινούσε το σχολειό, ο Πετρής σάρκαζε:

«Αντέστε, να δούμε τι θα καταλάβετε. Αντέστε, να παραμορφωθείτε!»

Το δάσκαλο τον είχε στο μάτι, γιατί τον είχε διώξει από το σχολειό. «Είσαι μεγάλος ρε Σαλέ», του είχε πει. «Σάλια στη μούρη σου», του απάντησε ο Πετρής και όπου τον συναντούσε τον έψελνε.

Τρίτη 29 Ιουλίου 2025

Περνάς και δεν μας χαιρετάς…

 


Μνήμη κυρ-Βασίλη Κρημνιώτη*

 

Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό διηγήματος 2018

της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας

 

«Αλλιώτικη μέρα σήμερα», σκέφτηκε ο Αλέκος. Ούτε ήλιος ούτε συννεφιά, καταχνιά μόνο και ζέστη. Απέναντι ο κουρέας ανέβαζε τα ρολά. Έβγαλε την τσίγκινη ταμπέλα στο πεζοδρόμιο:

«Κουρείον η ‘‘Ομορφιά’’. Ανδρικόν-Παιδικόν», με ένα μεγάλο κόκκινο βέλος στο πάνω μέρος που έδειχνε προς την πόρτα του μαγαζιού.

«Γιατί γράφει παιδικόν; Αφού μόνο μεσήλικες και υπερήλικες κουρεύει, με λιγοστό μαλλί και πολλή όρεξη για κουβέντα», αναρωτήθηκε για άλλη μια φορά ο Αλέκος. Όπως είχε αναρωτηθεί και χτες και προχτές και την προηγούμενη εβδομάδα αλλά και πέρυσι και πρόπερσι, από τότε που καθηλώθηκε στην καρέκλα της σάλας, μέσα από το παράθυρο. Όπως θα αναρωτιόταν την επόμενη μέρα, τη μεθεπόμενη, την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα, ίσως και τον επόμενο χρόνο.

Δευτέρα 28 Ιουλίου 2025

Κήρυκας Καμινίων νο 8 (Καλοκαίρι 2025)


Ο Σταύρος Φράττης με τον Κήρυκα νο 8

Ο Κήρυκας των Καμινίων, το τετρασέλιδο εφημεριδάκι του «ΜΕΑΣ Νέοι Καμινίων Λήμνου - Αργύριος Μοσχίδης» συνεχίζει σταθερά την περιοδική έκδοσή του, χάρις στο μεράκι του εκδότη Σταύρου Φράττη (φωτ.) και τη φροντίδα μιας ευάριθμης συντακτικής ομάδας. Διανέμεται δωρεάν, φυσικά, ενώ υπάρχει και διαδικτυακά

Το θερινό φύλλο, το νο 8, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, είναι εξαιρετικό. Με ύλη ισορροπημένη ανάμεσα στην επικαιρότητα, τη νοσταλγία, και την ιστορία, σε προδιαθέτει ευχάριστα και θες να το ρουφήξεις άμεσα.

Στο πρωτοσέλιδο δεσπόζει η αφίσα της έκθεσης στη Μύρινα του σπουδαίου συμπατριώτη ζωγράφου Ανδρέα Κοντέλλη, που θα διαρκέσει όλο τον Αύγουστο.

Πέμπτη 10 Ιουλίου 2025

Αρ. Τσοτρούδη: "Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής στη Λήμνο"

  

Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης 

"Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής στη Λήμνο" 

Αθήνα 2025, σελ. 110

 Ένα ενδιαφέρον βιβλίο παρέλαβα σήμερα, το οποίο είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο φίλος συγγραφέας Αριστείδης Τσοτρούδης. Αναφέρεται στους Μικρασιάτες που ήρθαν πρόσφυγες στη Λήμνο μετά το 1922. Παραθέτει τις ιστορικές συνθήκες που οδήγησαν στο διωγμό τους, την άφιξή τους στο νησί και τον αγώνα τους να  επιβιώσουν και να ορθοποδήσουν στο νέο τόπο.

  Στη Λήμνο δημιουργήθηκαν δυο προσφυγικά χωριά, ο Άγ. Δημήτριος από κατοίκους του Ρεϊζντερέ της Ερυθραίας, στον οποίο ο συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες και η Νέα Κούταλη, από τους συμπατριώτες του θρυλικού Κουταλιανού. Επίσης, χτίστηκαν προσφυγικοί Συνοικισμοί στη Μύρινα (η Νέα Μάδυτος), στον Μούδρο, στον Κοντιά, στο χωριό Παναγία κ.ά.

  Ο Τσοτρούδης αντλεί πρωτογενές υλικό από την τοπική εφημερίδα, από την οποία έχει αποδελτιώσει κάθε σχετικό δημοσίευμα από την κρίσιμη περίοδο 1920-1928, δημοσιεύματα τα οποία και παραθέτει αυτούσια στο τρίτο και πιο εκτεταμένο μέρος του βιβλίου του, μαζί με πολλές φωτογραφίες της εποχής.

  Πρόκειται για μια συνεπή και προσεγμένη δουλειά, από την οποία πληροφορείται κάποιος πώς επιλύθηκε το προσφυγικό ζήτημα στη Λήμνο. Συγχαρητήρια στο συγγραφέα που συνεχίζει να ερευνά με μεράκι θέματα της τοπικής ιστορίας. 

  Καλοδιάβαστο να είναι.

 Θ. Μπελίτσος, 9 Ιουλίου 2025

ΥΓ. Ο Αρ. Τσοτρούδης έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, για το οποίο μπορείτε να ανατρέξετε εδώ κι εδώ.

 

Ο Αριστείδης Τσοτρούδης

 

Σάββατο 5 Ιουλίου 2025

Σταύρου Τραγάρα: Θ. Μπελίτσου «Τρεις χρονιές στο Γυμνάσιο Μούδρου 1984-1987»

 


Ο Θοδωρής Μπελίτσος, ο ακούραστος και ασταμάτητος πνευματικός άνθρωπος της Λήμνου, εξέδωσε το νέο του πόνημα, σε διαδικτυακή μορφή και με ελεύθερη πρόσβαση, όπως το συνηθίζει τελευταία: 

«Τρεις χρονιές στο Γυμνάσιο Μούδρου. 1984-1987. Ένα νοσταλγικό οδοιπορικό».

Περιγράφει και καταγράφει με αρκετές λεπτομέρειες και με όση παραστατικότητα του επιτρέπει το πέρασμα σχεδόν μισού αιώνα από τότε, τη ζωή του στο Γυμνάσιο του Μούδρου, όπου ως νεοδιόριστος καθηγητής χημικός, πέρασε τα πρώτα χρόνια της διδακτικής του σταδιοδρομίας.

Η απόλυσή του από το στρατό, η αναζήτηση εργασίας, ο διορισμός του στο Γυμνάσιο, οι πρώτες εντυπώσεις του, η γνωριμία και η συνεργασία με τους συναδέλφους του, που κι αυτοί νέοι καθηγητές οι περισσότεροι, είχαν αναλάβει να λειτουργήσουν ένα καινούργιο Γυμνάσιο, με την αγωνία και την έκσταση των πιονέρων.