Ο «Περίπλους» στη Λήμνο του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου

 

"Το Παραμιλητό" τ. 4, 1989

 Ο Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος (γεν. 1933), ο γνωστός από τις περί τον Παπαδιαμάντη μελέτες του λογοτέχνης, υπηρέτησε ως φιλόλογος στο Γυμνάσιο Λήμνου για έξι χρόνια (1962-1968). Κάποιες χρονιές δίδασκε στο διάδρομο του πρώτου ορόφου που είχε μετατραπεί σε αίθουσα διδασκαλίας, από όπου αντίκριζε τον Ρωμαίικο Γιαλό. Από την εμπειρία αυτή εμπνεύστηκε το ποίημα «Τάξις πλέουσα» και το εκτενές πεζό «Περίπλους», όπως αναφέρει ο ίδιος:

«…τις φθινοπωρινές και τις ανοιξιάτικες μέρες ήταν μεγάλη απόλαυση να περιδιαβάζω από τα πρώτα ως τα τελευταία θρανία ρίχνοντας κλεφτές και λαίμαργες ματιές στο Ρωμαίικο Γιαλό και στον κάβο του Πέτασου, ν’ αγναντεύω το ανοιχτό πέλαγος και συχνά να διακρίνω τον Άθωνα. Ξεχνιόμουν για λίγο, νόμιζα πως βρίσκομαι σε κατάστρωμα καραβιού, ωστόσο κι όταν συνερχόμουν έλεγα μέσα μου πως είναι κρίμα σε τέτοιον διάδρομο να μη διδάσκω με τη στολή του εφέδρου σημαιοφόρου του Ναυτικού. Μα το ναι! Με τον Ρωμαίικο Γιαλό κάτωθέ μας όλο το Γυμνάσιο έμοιαζε να πλέει, να κυματίζεται. Από αυτόν τον κυματισμό γεννήθηκε στην αρχή το ποίημα ‘‘Τάξις πλέουσα’’ -Λημνία τάξις κι ας παραπέμπει ο τίτλος στον Παπαδιαμάντη- και κάμποσα χρόνια αργότερα το εκτενές πεζό ‘‘Περίπλους’’, όπου μια ολόκληρη τάξη τελειοφοίτων του εξαταξίου Γυμνασίου Μυρίνης δραπετεύει με μια σκαμπαβία για να επισκεφτεί τον ποιητή που έγραψε τρεις συλλογές με τίτλο ‘‘Ημερολόγιο Καταστρώματος’’» (εφ. ΛΗΜΝΟΣ 994/16.8.2017).

Απόσπασμα από τον «Περίπλου» δημοσίευσε στο πειραϊκό περιοδικό «Το Παραμιλητό», με τίτλο «[ΥΠ’ ΟΙΔΜΑΣΙΝ…]», παρμένο από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (στ. 332-337): 

Η Λήμνος στο έργο της Καναδής Constance Bruce

 

Const. Bruce "Humour in Tragedy" (1918)

Η πολύνεκρη εκστρατεία της Καλλίπολης, που διεξήχθη το 1915 από Βρετανούς και Γάλλους με ορμητήριο τη Λήμνο, ενέπνευσε αρκετούς ποιητές και πεζογράφους, κυρίως Αγγλοσάξονες, με αποτέλεσμα η λημνιακή επίδραση στη λογοτεχνία να αποκτήσει διεθνή διάσταση. Έχω αναφερθεί παλιότερα στο λυρικό ποίημα της ειρηνίστριας Vera Mary Britain (1893-1970) "Sisters buried at Lemnos", το οποίο μετέφρασα (Θ. Μπελίτσος, «Λημνιακά 2012», σελ. 48-49), με το οποίο υμνεί το τοπίο του νησιού καθώς θρηνεί τις δύο αδελφές νοσοκόμες που είναι θαμμένες στο συμμαχικό νεκροταφείο του Πορτιανού Λήμνου.

Αλλά δεν ήταν η μοναδική. Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η λογοτεχνική απόδοση των βιωμάτων από τη «λημνιακή περιπέτεια» της Καναδής νοσοκόμας Constance Elspeth Bruce (1887-1975), η οποία υπηρέτησε στο νησί, στο 1st Canadian Stationary Hospital, από 16 Αυγούστου 1915 ως 31 Γενάρη 1916. Η Bruce, θυγατέρα πρεσβυτεριανού ιερέα, του αιδεσιμότατου (Rev.) Dr. George Bruce, πριν από τον πόλεμο εργαζόταν στην Canadian Bank of Commerce Toronto. Κατείχε καλά την τέχνη της γραφής και του σχεδίου· η συνάδελφός της Helen Fowlds, στο ημερολόγιό της, την χαρακτηρίζει “artist on honor”. Το 1918 η Bruce εξέδωσε το βιβλίο “Humour in Tragedy: Hospital Life behind 3 Fronts by a Canadian Nursing Sister”, ένα γοητευτικό αφήγημα των περιπετειών του 1ου Καναδικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου στη Γαλλία, τη Λήμνο, την Αίγυπτο και τη Θεσσαλονίκη, με 64 δικά της σκίτσα και λίγα ποιήματα, ένα από τα οποία είναι αφιερωμένο στη Λήμνο. 

Η Λήμνος στο «Αρχιπέλαγος» του Ιουλίου Βερν

 

"L'Archipel en Feu". Προμετωπίδα της α΄ έκδοσης με γκραβούρα του Léon Benett

Στο έργο του Ιουλίου Βερν “L’Archipel en Feu”, το οποίο κυκλοφόρησε το 1884, και στην Ελλάδα εκδόθηκε με τίτλους «Το Αιγαίον ανάστατον» (1927), «Οι Πειρατές του Αιγαίου» (1931) και «Το Αιγαίο στις φλόγες» (1970), αναφέρεται πολλές φορές η Λήμνος.

Η Λήμνος στην «Ορφανή της Χίου» του Ιακ. Πιτζιπίου

  

Jacques G. Pitzipios, L'Illustration, 1860

Το νησί της Λήμνου αναφέρεται εκτενώς στο θεωρούμενο ως το πιο πρώιμο νεοελληνικό μυθιστόρημα, το δίτομο «Η ορφανή της Χίου ή Ο θρίαμβος της αρετής», υπό Ιακώβου Γ. Πιτζιπίου, Εν Ερμουπόλει, Εκ της Τυπογραφίας Γεωργίου Πολυμέρη, 1839. Τις περί Λήμνου αναφορές στο έργο αυτό εξερευνά το παρόν άρθρο. Αλλά πρώτα λίγα βιογραφικά για τον συγγραφέα.

Το κατακαμένο (κυριολεκτικά) Δασαμάρι του Σκουζέ και μια οικογενειακή ιστορία

 

Διώνη και Δασαμάρι (χάρτης δασικής υπηρεσίας)

Καίγεται ξανά το Δασαμάρι, διαβάζω. Είναι μια περιοχή, η οποία διοικητικά ανήκει στο Πικέρμι και εκτείνεται στην ανατολική πλαγιά της Πεντέλης, ανάμεσα σε Καλλιτεχνούπολη, Ντράφι και Νταού Πεντέλης. Δεν καίγεται πρώτη φορά. Είχε καεί ξανά το 1995, το 1998, το 2009, το 2021 και το 2022. Με το δάσος αυτό με συνδέει μια ιστορία που ξεκινά πριν από 60 χρόνια και δείχνει ποια είναι τα αίτια των πυρκαγιών, τα οποία όλοι γνωρίζουν, «δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας», αλλά «ποιούν την νήσσαν». Αλλά πρώτα δυο λόγια για το παρελθόν της περιοχής.

 

Ο Στ. Τραγάρας καταγράφει αρχέγονες δοξασίες, αγητειές και ξόρκια από τη Λήμνο

 

Σταύρου Τραγάρα

"Αγητειές - Ξόρκια - Δοξασίες Λήμνου"

εκδ. Αγιαρμόλας, 2024, σελ. 320

 -ο-ο-ο-

Βιβλιοπαρουσίαση

 Όταν πρωτοπήγα στη Λήμνο, πριν από σαράντα χρόνια περίπου, ένα από τα πρώτα πράγματα που μου έκανε εντύπωση ήταν πως μετά τον καφέ, απαραίτητα γύριζαν το φλιτζάνι για να το διαβάσουν. Δεν υπήρχε γυναίκα που δεν διάβαζε το φλιτζάνι για τον εαυτό της. Αν υπήρχε ξένος κόσμος στο σπίτι, το άφηνε σε μιαν άκρη για να το δει με την ησυχία της. Αυτό αποτελούσε, και παραμένει ακόμα, μια καθημερινή συνήθεια. Μόνο αν ο ντελβές έδειχνε κάτι άσχημο, καταφεύγανε σε κάποιες που ξέρανε πιο καλά την τέχνη για μια πιο έγκυρη γνώμη, χωρίς αμοιβή φυσικά.

Νάσος Πατέτσος, μια βελούδινη φωνή σίγησε

 

  Ο Νάσος Πατέτσος, ένας καντσονίστας με υπέροχη, βελούδινη φωνή σίγησε πρίν από λίγες ημέρες σε ηλικία 101 ετών. Γεννήθηκε στα Τσιμάνδρια της Λήμνου. Ήταν το πέμπτο από έξι παιδιά (τρία αγόρια και τρία κορίτσια) του Ευστράτιου Πατέτσου και της Ελένης Κοτσιναδέλη, θείας του γνωστού λυράρη της Λήμνου Νάσου Κοτσιναδέλη, με τον οποίο ο Νάσος Πατέτσος ήταν εξαδέρφια. Όπως έλεγε ο ίδιος, ο πατέρας του ήταν καλλίφωνος κι έπαιζε φλογέρα. Καλλίφωνες ήταν και δύο από τις αδελφές του, ενώ ένας αδερφός του έπαιζε λύρα.