Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2025

Για την κ. Ισμήνη Τριάντη (Στυψιανού)

 


Δυο λόγια για την εκλιπούσα σπουδαία αρχαιολόγο κ. Ισμήνη-Αλίκη Τριάντη (θυγατέρα Αλέξανδρου Στυψιανού). Είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αίγυπτο αλλά καταγόταν από τα Καμίνια της Λήμνου, από την μητέρα της που βαστούσε από τις οικογένειες Κομνηνού και Αρχοντογεώργη. Παρά το ό,τι τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα δεν αφορούσαν τη Λήμνο, αγαπούσε το νησί κι ενδιαφερόταν για τις εκεί αρχαιολογικές έρευνες. Όποτε ερχόταν έμενε στα Καμίνια, στο οικογενειακό τους εξοχικό σπίτι στον Βρόσκοπο, απέναντι από την Πολιόχνη. Πριν από τρία ή τέσσερα χρόνια μου είχε πει πως επρόκειτο να αναλάβει κάποια μελέτη σχετικά με την επανέκθεση των γλυπτών στο υπό ανακαίνιση Μουσείο της Λήμνου. Ήταν πολύ χαρούμενη που θα έκανε κάτι για το νησί της. Τελικά, για λόγους που αγνοώ, αυτό δεν συνέβη.

Η Ισμήνη Τριάντη υπήρξε αρχαιολόγος διεθνούς κύρους με σημαντικό επιστημονικό, συγγραφικό και εκπαιδευτικό έργο. Εργάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, στην αρχαία Ολυμπία, όπου οργάνωσε την επανέκθεση των αετωμάτων στο νέο μουσείο της πόλης, στις Κυκλάδες και στη Σάμο. Διετέλεσε έφορος του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης για δώδεκα χρόνια, προσφέροντας ανεκτίμητο επιστημονικό έργο. Ανέσυρε από τις αποθήκες λησμονημένα αγάλματα, τα οποία μελέτησε ώστε να εκτεθούν στο παλιό μουσείο. Συνέγραψε τον τόμο «Το Μουσείο Ακροπόλεως» που εκδόθηκε από το Ίδρυμα Λάτση το 1998 και πολλά ακόμα συγγράμματα, μελέτες, εισηγήσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κλπ. Τον Ιούλιο του 1999 εκλέχτηκε πρόεδρος της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης. Επίσης, δίδαξε για έξι χρόνια στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. 


 Σύζυγός της ήταν ο σπουδαίος γλύπτης Στέλιος Τριάντης (1931-1999), για τον οποίο γράφτηκε χαρακτηριστικά ότι «μιλούσε με τον Πραξιτέλη», καθώς είχε σπουδαίο έργο ως συντηρητής αρχαίων γλυπτών στα Μουσεία της Ολυμπίας και του Πειραιά. Σημαντικά έργα του είναι το μνημείο των εκτελεσθέντων στο Δίστομο, ο ανδριάντας του Πλαστήρα στην Καρδίτσα, προτομές του Εμμανουήλ Παπά κ.ά.

Από μια παράδοξη συγκυρία με την κ. Ισμήνη και την οικογένεια Στυψιανού, οι διαδρομές μας διασταυρώνονταν για πολλά χρόνια χωρίς να έχουμε γνωριστεί, μιας και η κατοικία τους απέχει μόλις δύο τετράγωνα από τη δική μου: τα δυο σπίτια βρίσκονται στο νο 1 και στο νο 19 του ίδιου δρόμου στη Νέα Σμύρνη. Γνωριστήκαμε μετά το 1988 που «έγινα» Λημνιός και ειδικότερα Καμινιώτης.

Μιλούσαμε τακτικά είτε όταν συναντιόμαστε τυχαία σε κάποιον περίπατο είτε στο σπίτι της ή το δικό μου. Ήταν πολύ καλή συζητήτρια και η κουβέντα αφορούσε πάντα τη Λήμνο. Σε μια από αυτές τις κουβέντες αναφέρθηκα στην Αβία, το χωριό της καταγωγής μου, και τότε μου αποκάλυψε πως ως νεαρή αρχαιολόγος ήταν παρούσα όταν είχε βρεθεί στο χωριό μου μια αρχαία σαρκοφάγος κατά τη διάνοιξη ενός δρόμου. Θυμόταν με λεπτομέρειες το γεγονός, το σημείο που είχε βρεθεί και ρωτούσε τον πατέρα μου για εκείνη την εποχή. Αυτή κι αν ήταν σύμπτωση! Εγώ ανέσκαπτα μνήμες από το χωριό της, ενώ εκείνη είχε κάνει σωστική ανασκαφή στο δικό μου.

Διάβαζε με ενδιαφέρον τα βιβλία μου και πάντα ρωτούσε αν έχω γράψει κάτι καινούργιο. Επίσης μου υποδείκνυε και μου δάνειζε βιβλία. Δεν θα ξεχάσω όταν της έδωσα το βιβλίο μου για τον Αργύριο Μοσχίδη. Ήμασταν στα Καμίνια, όπου είχε έρθει για ολιγοήμερες διακοπές. Αφοσιώθηκε αμέσως στην ανάγνωσή του και η αδερφή της η κ. Μαρίκα μου είπε: «Τώρα την χάσαμε, αν δεν το τελειώσει δεν πρόκειται να βγει από το σπίτι»!

Έκανε πολύ θετικά σχόλια για τον «Κήρυκα των Καμινίων», το εφημεριδάκι του συλλόγου του χωριού. Της είχαμε ζητήσει να γράψει κάτι, όλο το ανέβαλε και τελικά δεν ευοδώθηκε. Έχω να θυμάμαι πολλά θετικά από την γνωριμία μου με την κ. Ισμήνη. Και κυρίως τη θετική αύρα που εξέπεμπε, την απλότητα και την καταδεκτικότητά της.

Τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στη θυγατέρα της, την Μυρτώ, στην εγγονούλα της την Στέλλα, στα αδέρφια της την κ. Μαρίκα, την κ. Ιωάννα και τον Θάνο, αγαπητό συνάδελφο και καλλιτέχνη, και στους λοιπούς συγγενείς.

Θ. Μπελίτσος, 25.9.2025

Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου 2025

Ο Τζώρτζης Χριστοδουλίδης και τα μαθητικά συσσίτια

Το μέγαρο Χριστοδουλίδη


Ο Στυλιανός Χριστοδουλίδης

Όλα ξεκίνησαν από τον Στυλιανό Χριστοδουλίδη, ο οποίος στα μέσα του 19ου αιώνα πλούτισε εμπορευόμενος αιγυπτιακό βαμβάκι και αργότερα ίδρυσε βιομηχανία στο Μάντσεστερ. Το 1868 ανέγειρε μέγαρο βικτωριανής τεχνοτροπίας, στο Ρωμαίικο Γιαλό κάτω από το κάστρο κι επαναπατρίστηκε στη Λήμνο. Τον άνθρωπο και το εντυπωσιακό του μέγαρο περιγράφει ως εξής ο Ηλίας Ηλιού σε άρθρο που δημοσίευσε το 1975 στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» [από αναδημοσίευση στην εφ. Λήμνος, φ. 121 (Μάρτης 1988)]:

«Ο γενάρχης τους, έμπορος και παραγωγός βαμβακιού στην Αίγυπτο, ήταν συγχρόνως και βιομήχανος στο Μάντσεστερ, τον ίδιο καιρό ασφαλώς που είχε εκεί την ίδια βιομηχανία ο μεγαλοφυής συνεργάτης (και οικονομικός χορηγός) του Μαρξ, ο Φρειδερίκος Έγκελς. Όλες οι πιθανότητες είναι ότι θα είχαν γνωριστεί και ανταλλάξει τις σκέψεις τους. Ο γενάρχης (Στυλιανός) Χριστοδουλίδης λοιπόν είχε χτίσει πριν 120 χρόνια περίπου ένα καταπληκτικό αρχοντικό στο Κάστρο της Λήμνου.

Το παλατάκι αυτό αντικρίζει τον κώνο του Αγίου Όρους, που κατά τον Σοφοκλή «σκιάζει νώτα Λημνίας χθονός». Το εξωτερικό του, βικτωριανής εποχής, ολόκληρο από λαξευτό γκριζόμαυρο γρανίτη της Λήμνου. Όλα τα άλλα υλικά του είναι φερμένα από το Μάντσεστερ, όπου ο Χριστοδουλίδης, ο προπάππος του Θεόφιλου Φραγκόπουλου, μεσουρανούσε. Τζάκια (cheminées) διαφορετικού ρυθμού για το καθένα από τα ευρύχωρα δωμάτια – με πλείστα δωμάτια ξένων στο δεύτερο πάτωμα, καθώς και στο monumental κλιμακοστάσιο, στο ευρύχωρο χωλ και στο τεράστιο λίβινγκ-τραπεζαρία, το γραφείο και τ’ άλλα. Το ημιυπόγειο πάλι είχε άνετες διαμονές για το πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό κι άλλες για μόνιμο συνεργείο μαραγκών κι άλλων συντηρητών του κτιρίου. Παρκέτα πολυτελέστατα (στη Λήμνο ήδη από το 1850 ή ’60)!».

Παρασκευή 29 Αυγούστου 2025

Ο "στοιχειωμένος" Βόντελας και η Αγία Παρασκευή

 


Στη Μύρινα της Λήμνου, στη νότια απόληξη του Ρωμαίικου Γιαλού, στην Ακτή Κουντουριώτη όπως ονομάζεται αφού εκεί το 1912 αποβιβάστηκαν οι Έλληνες αξιωματικοί του θωρηκτού Αβέρωφ που ανήγγειλαν την απελευθέρωση του νησιού, δεσπόζουν το αρχοντικό του Βόντελα και ακριβώς δίπλα στο ξεκίνημα του ανηφορικού δρομίσκου προς το Κάστρο ο ναός της Αγίας Παρασκευής.

Το παλιό αρχοντικό, το οποίο χτίστηκε τον 19ο αιώνα με σκοπό να στεγάσει την κλινική του Ιταλού ιατρού Bontella, εγκαταλείφθηκε, ερειπώθηκε και για πολλές δεκαετίες έστεκε ξεδοντιασμένο, όπως εικονίζεται στην φωτογραφία. Το κουφάρι του αποτελούσε καταφύγιο για αγριοπούλια, νυχτερίδες και τρωκτικά. Στη φαντασία του κόσμου στοίχειωσε κι απέφευγαν να πλησιάσουν το χάλασμα, ειδικά σαν έπεφτε το σκοτάδι. Αντίθετα η Αγία Παρασκευή από ταπεινό εικονοστάσι-προσκυνητάρι έγινε εκκλησάκι, αργότερα ναός και εξελίχθηκε σε πάνδημο προσκύνημα για τους πιστούς της Μύρινας.

Οι ιατρικές ικανότητες του Bontella δεν βρήκαν απήχηση στο κοινό του νησιού. Ο Ιταλός πήρε των ομματιών του κι έφυγε στην Αίγυπτο. Κι όπως έγραφε το 1906 ένας σπουδαίος Λημνιός οφθαλμίατρος, ο Γεώργιος Ι. Παπαϊωάννου (1869-1913), σε μια μελέτη του για το σχεδιαζόμενο τότε Νοσοκομείο Λήμνου, σχολιάζοντας την οπισθοδρομική κατάσταση της νήσου: «δια τους χωρικούς τους στερουμένους ιατρικής περιθάλψεως μένει ελεύθερον το πεδίον, επιτρέψατέ μοι να είπω, εις τους κατσίβελους». Απόμεινε η οσιομάρτυς Παρασκευή, «η των ιαμάτων πολυχεύμων κρουνός» κατά το σχετικό μεγαλυνάριο, να προχέει ιάματα ως προστάτιδα των οφθαλμών και κάθε αναπηρίας και να συγκεντρώνει τάματα ως έσχατη ελπίδα των πασχόντων.

Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.

Δευτέρα 18 Αυγούστου 2025

Σκάσε, θα σε ψάλω!


Ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα.

Επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται.

Ο Σαλοπετρής είχε αρχίσει πάλι να ψέλνει τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από το εμπορικό του Απόστολου Σενεριζή. Είχε την πλάκα του ο Πετρής ο σαλός, η συνείδηση της γειτονιάς, αλλά αλίμονο σ’ όποιον τον έπαιρνε στην πλάκα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου γύριζε μ’ ένα ποδήλατο. Αγέραστος.

Μωρά γεννιόντουσαν, ο Πετρής παρών με την ευχή:

«Να σου ζήσει, θεια. Γούρικο, νάναι, γούρικο!»

Ξεκινούσε το σχολειό, ο Πετρής σάρκαζε:

«Αντέστε, να δούμε τι θα καταλάβετε. Αντέστε, να παραμορφωθείτε!»

Το δάσκαλο τον είχε στο μάτι, γιατί τον είχε διώξει από το σχολειό. «Είσαι μεγάλος ρε Σαλέ», του είχε πει. «Σάλια στη μούρη σου», του απάντησε ο Πετρής και όπου τον συναντούσε τον έψελνε.

Τρίτη 29 Ιουλίου 2025

Περνάς και δεν μας χαιρετάς…

 


Μνήμη κυρ-Βασίλη Κρημνιώτη*

 

Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό διηγήματος 2018

της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας

 

«Αλλιώτικη μέρα σήμερα», σκέφτηκε ο Αλέκος. Ούτε ήλιος ούτε συννεφιά, καταχνιά μόνο και ζέστη. Απέναντι ο κουρέας ανέβαζε τα ρολά. Έβγαλε την τσίγκινη ταμπέλα στο πεζοδρόμιο:

«Κουρείον η ‘‘Ομορφιά’’. Ανδρικόν-Παιδικόν», με ένα μεγάλο κόκκινο βέλος στο πάνω μέρος που έδειχνε προς την πόρτα του μαγαζιού.

«Γιατί γράφει παιδικόν; Αφού μόνο μεσήλικες και υπερήλικες κουρεύει, με λιγοστό μαλλί και πολλή όρεξη για κουβέντα», αναρωτήθηκε για άλλη μια φορά ο Αλέκος. Όπως είχε αναρωτηθεί και χτες και προχτές και την προηγούμενη εβδομάδα αλλά και πέρυσι και πρόπερσι, από τότε που καθηλώθηκε στην καρέκλα της σάλας, μέσα από το παράθυρο. Όπως θα αναρωτιόταν την επόμενη μέρα, τη μεθεπόμενη, την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα, ίσως και τον επόμενο χρόνο.

Δευτέρα 28 Ιουλίου 2025

Κήρυκας Καμινίων νο 8 (Καλοκαίρι 2025)


Ο Σταύρος Φράττης με τον Κήρυκα νο 8

Ο Κήρυκας των Καμινίων, το τετρασέλιδο εφημεριδάκι του «ΜΕΑΣ Νέοι Καμινίων Λήμνου - Αργύριος Μοσχίδης» συνεχίζει σταθερά την περιοδική έκδοσή του, χάρις στο μεράκι του εκδότη Σταύρου Φράττη (φωτ.) και τη φροντίδα μιας ευάριθμης συντακτικής ομάδας. Διανέμεται δωρεάν, φυσικά, ενώ υπάρχει και διαδικτυακά

Το θερινό φύλλο, το νο 8, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, είναι εξαιρετικό. Με ύλη ισορροπημένη ανάμεσα στην επικαιρότητα, τη νοσταλγία, και την ιστορία, σε προδιαθέτει ευχάριστα και θες να το ρουφήξεις άμεσα.

Στο πρωτοσέλιδο δεσπόζει η αφίσα της έκθεσης στη Μύρινα του σπουδαίου συμπατριώτη ζωγράφου Ανδρέα Κοντέλλη, που θα διαρκέσει όλο τον Αύγουστο.

Πέμπτη 10 Ιουλίου 2025

Αρ. Τσοτρούδη: "Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής στη Λήμνο"

  

Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης 

"Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής στη Λήμνο" 

Αθήνα 2025, σελ. 110

 Ένα ενδιαφέρον βιβλίο παρέλαβα σήμερα, το οποίο είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο φίλος συγγραφέας Αριστείδης Τσοτρούδης. Αναφέρεται στους Μικρασιάτες που ήρθαν πρόσφυγες στη Λήμνο μετά το 1922. Παραθέτει τις ιστορικές συνθήκες που οδήγησαν στο διωγμό τους, την άφιξή τους στο νησί και τον αγώνα τους να  επιβιώσουν και να ορθοποδήσουν στο νέο τόπο.

  Στη Λήμνο δημιουργήθηκαν δυο προσφυγικά χωριά, ο Άγ. Δημήτριος από κατοίκους του Ρεϊζντερέ της Ερυθραίας, στον οποίο ο συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες και η Νέα Κούταλη, από τους συμπατριώτες του θρυλικού Κουταλιανού. Επίσης, χτίστηκαν προσφυγικοί Συνοικισμοί στη Μύρινα (η Νέα Μάδυτος), στον Μούδρο, στον Κοντιά, στο χωριό Παναγία κ.ά.

  Ο Τσοτρούδης αντλεί πρωτογενές υλικό από την τοπική εφημερίδα, από την οποία έχει αποδελτιώσει κάθε σχετικό δημοσίευμα από την κρίσιμη περίοδο 1920-1928, δημοσιεύματα τα οποία και παραθέτει αυτούσια στο τρίτο και πιο εκτεταμένο μέρος του βιβλίου του, μαζί με πολλές φωτογραφίες της εποχής.

  Πρόκειται για μια συνεπή και προσεγμένη δουλειά, από την οποία πληροφορείται κάποιος πώς επιλύθηκε το προσφυγικό ζήτημα στη Λήμνο. Συγχαρητήρια στο συγγραφέα που συνεχίζει να ερευνά με μεράκι θέματα της τοπικής ιστορίας. 

  Καλοδιάβαστο να είναι.

 Θ. Μπελίτσος, 9 Ιουλίου 2025

ΥΓ. Ο Αρ. Τσοτρούδης έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, για το οποίο μπορείτε να ανατρέξετε εδώ κι εδώ.

 

Ο Αριστείδης Τσοτρούδης