Καμίνια Λήμνου: Ο Άγ. Αλέξανδρος στο Σώκαστρο και η περίφημη πελασγική Στήλη

 Η ιστορική διαδρομή ενός χωριού της Λήμνου

 

Ο λόφος Σώκαστρο, ο Άγ. Αλέξανδρος και δεξιά ο περιστερώνας στο χωράφι που βρέθηκε η πελασγική Στήλη το 1885 (φωτ. Θ.Μ., δεκ. '90)

Με αφορμή την εορτή του αγίου Αλέξανδρου, στις 30 Αυγούστου, θα ανατρέξουμε στην ανακάλυψη ενός μοναδικού μνημείου, το οποίο εντοπίστηκε πριν από 140 χρόνια περίπου στα χαλάσματα μιας ομώνυμης εκκλησούλας. Πρόκειται για την περίφημη Στήλη των Καμινίων, η οποία έχει χαραγμένες δύο επιγραφές στην πελασγική γλώσσα και βρέθηκε το 1885 στο λόφο Σώκαστρο στα Καμίνια της Λήμνου, από τον τότε μαθητή και αργότερα σπουδαίο φιλόλογο και ιστορικό Αργύριο Μοσχίδη (1869-1912). Με την αφορμή αυτή θα κάνουμε μια επισκόπηση της ιστορικής διαδρομής του χωριού, καθώς ο λόφος συνδέεται με τη γενικότερη ιστορία του.

Τα Καμίνια όπως φαίνονται από το Σώκαστρο (φωτ. Θ.Μ., 2003)

Οι νοσταλγικές ‘‘Διαδρομές’’ της Βαρβάρας Βαγιάκου

 

Βαρβάρα Βαγιάκου-Βλαχοπούλου

«Διαδρομές στην Μύρινα 1940-1960» (Περπατώ-Θυμάμαι-Νοσταλγώ)

Ιστορικό οδοιπορικό, σελ. 216.

Εκδόσεις Λύχνος, 2022.

 

«Η πραγματική μας πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία» έγραψε ο Γάλλος φιλόσοφος του 20ού αιώνα και συγγραφέας Ρολάν Μπαρτ· «Κατάγομαι από τα παιδικά μου χρόνια», έλεγε ο προπολεμικός ποιητής Γιώργος Σαραντάρης. Αυτή η μοναδική πατρίδα, που έχει οριστικά χαθεί, αποτελεί το πιο ασφαλές καταφύγιο για την ανεμοδαρμένη ψυχή κάθε ανθρώπου. Μια πατρίδα γοητευτική, γιατί είχε απέραντους και άγνωστους ορίζοντες. Μια πατρίδα με τα γόνατα μονίμως γρατζουνισμένα, τα κεφάλια των αγοριών κουρεμένα γουλί, τα ‘‘θέλω’’ των κοριτσιών μισοκρυμένα πίσω από τα ‘‘πρέπει’’ της κοινωνίας, μα τα χαμόγελα πλατιά κι ας ήταν λειψά τα δόντια. Μια πατρίδα που οι σκανταλιές παραβίαζαν μονίμως τα ‘‘μη’’ των γονιών και των δασκάλων. Μια πατρίδα που βιαζόμασταν να την αφήσουμε πίσω και να πετάξουμε μακριά της. Και τώρα που τα φτερά κουράστηκαν να πετούν και λυγίζουν, την αναζητάμε ξανά κι ας μην υπάρχει.

«Μου πήρε μια ολόκληρη ζωή να μάθω να ζωγραφίζω σαν παιδί», έλεγε ο μεγάλος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο. Μας πήρε μια ολόκληρη ζωή για να συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η πατρίδα που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί, ήταν ό,τι καλύτερο συνέβη στη ζωή μας. Το μόνο που απόμεινε από αυτήν είναι κάποιες φωτογραφίες και κάποια όμορφα κείμενα που την αναπλάθουν και την ξαναφέρνουν στη μνήμη.

Σε αυτή την αθώα πατρίδα της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας βυθίστηκε για άλλη μια φορά η λημνιά πεζογράφος Βαρβάρα Βαγιάκου-Βλαχοπούλου και μας την προσφέρει στον καλαίσθητο τόμο «Διαδρομές στην Μύρινα 1940-1960». Μέσα από ένα οδοιπορικό στον τόπο και στο χρόνο, με εξαιρετικά κείμενα και αυθεντικές φωτογραφίες, αναπολεί τον χαμένο παράδεισο της νιότης και μας ξεναγεί στη Μύρινα (τότε Κάστρο) των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, μέχρι τότε που έφυγε από τη Λήμνο κι «ένα αγκίστρι καρφώθηκε μόνιμα στο λαιμό της», όπως γράφει.

 

Ο ναός της Κοίμησης στην Παλιόχωρα Αβίας

 

Δυο παλιές επιγραφές "αφηγούνται" το παρελθόν του τόπου

 

Ο ναός της Κοίμησης Θεοτόκου στην Παλιόχωρα. Εκατέρωθεν της πλαϊνής θύρας οι δυο επιγραφές: η παλιά ψηλά αριστερά του ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και η νεότερη δεξιά της θύρας

Στον παραθαλάσσιο οικισμό της Παλιόχωρας Αβίας κεντρικός ναός είναι ο ναός της Κοίμησης Θεοτόκου, ο οποίος δεσπόζει του χωριού, όπως είναι κτισμένος πάνω στο ύψωμα που στο παρελθόν υπήρχε το μεσαιωνικό κάστρο της Μαντένιας (Μαντίνειας). Ο ναός αυτός αποτελεί το διαχρονικό σημείο αναφοράς των κατοίκων του χωριού και στο καθολικό του, στα εννιάμερα της Παναγιάς στις 23 Αυγούστου, συγκεντρώνει πλήθος προσκυνητών τόσο κατοίκων του χωριού όσο και παραθεριστών, μιας και η περιοχή έχει εξελιχθεί σε δημοφιλές τουριστικό θέρετρο. Στην τοιχοποιία του ναού είναι εντοιχισμένες δυο επιγραφές, τις οποίες θα παρουσιάσουμε επιχειρώντας ταυτόχρονα μια ιστορική διερεύνηση.

 

Στον ‘‘Μακρυνό’’ Ηλία του Ταΰγετου

Η κορυφή του Αγιολιά από το δάσος της Βασιλικής

Τι θαυμαστό δημιούργημα που είναι ο εγκέφαλος! Ένα ερέθισμα, μια επέτειος, μια παλιά φωτογραφία κι από το λαβύρινθο των νευρώνων του σπινθηρίζουν σαν αστραπές και ξεπηδούν μνήμες καταχωνιασμένες για δεκαετίες. Παλιές εμπειρίες αναβλύζουν ολοζώντανες, φυσιογνωμίες ξεχασμένες επιστρέφουν αναπάντεχα από τη λήθη. Κάπως έτσι, με αφορμή την πρόσφατη γιορτή του Προφήτη Ηλία, ξαναήρθε στο μυαλό μου η ανάβαση ως το πετρόχτιστο ξωκλήσι που βρίσκεται στην κορυφή του Ταΰγετου, την οποία αξιώθηκα να κάνω για μία και μοναδική φορά πριν από είκοσι ακριβώς χρόνια.