Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης
«Η μάχη του Σκρα και η Συνθήκη
του Μούδρου»
Λήμνος 2018, σελ. 160
Ο οδοντίατρος Αριστείδης Τσοτρούδης, εκτός από την επιστήμη
του, εδώ και χρόνια διακονεί με επιτυχία και την ιστορική έρευνα και συγγραφή.
Ο Τσοτρούδης, παιδί της Λήμνου, μεγάλωσε στη διάρκεια της κατοχικής και πρώτης
μετακατοχικής περιόδου και κουβαλά μέσα του έντονα τα βιώματα εκείνης της,
πυκνής σε πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα, δραματικής εποχής. Βιώματα και
προσωπικά, καθώς ο πατέρας του άφησε την τελευταία του πνοή στα ηπειρωτικά
βουνά στον πόλεμο του ’40. Επηρεασμένος ίσως από τα συναισθήματα εκείνων των
χρόνων ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα. Η θεματολογία των μελετών του έχει
πάντα σχέση με τον τόπο καταγωγής του, τη Λήμνο, και έχει μια πρωτοτυπία, διότι
καταπιάνεται με θέματα που δεν έχουν μελετηθεί και διερευνηθεί με επάρκεια,
αξιοποιώντας προσωπικές μαρτυρίες και τεκμήρια.
 |
| Ο Αριστείδης Τσοτρούδης |
Τα ιστορικά βιβλία του Αρ. Τσοτρούδη
Ξεκίνησε με τη «Μεγάλη συμφορά της Λήμνου» (2008) που
αναφέρεται στο πολύνεκρο δυστύχημα της πυρκαγιάς του 1939, η οποία σημάδεψε την
τοπική κοινωνία. Συνέχισε με μια σειρά βιβλίων εκλαϊκευμένης στρατιωτικής
ιστορίας που αναφέρονται σε γεγονότα με τα οποία έχει συνδεθεί το νησί. Στο πρώτο
σχετικό βιβλίο του, «Λήμνιοι Ήρωες της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας» (2009),
ο Τσοτρούδης αποτίνει φόρο τιμής στα παιδιά της Λήμνου που θυσιάστηκαν για τη
λευτεριά.
Ως ιστορικό ερευνητή τον συγγραφέα απασχολούν δύο κυρίως περίοδοι:
α) ο πόλεμος του ’40 και η κατοχή και β) η δεκαετία 1912-1922.
Από τη μελέτη της περιόδου 1940-44 προέκυψαν τρία βιβλία: α)
«Η Γερμανική κατοχή της Λήμνου 1941-1944» (2011), β) «Η Γερμανική κατοχή μέσα
από τα αρχεία του ΕΑΜ Λήμνου» (2016) και γ) «Η δράση των συμμαχικών υποβρυχίων
στο Βόρειο Αιγαίο την περίοδο της γερμανικής κατοχής» (2016).
Διανύουμε μια χρονική εποχή που απέχει έναν αιώνα από τη συγκλονιστικότερη
δεκαετία της νεοελληνικής ιστορίας· εννοώ τη δεκαετία 1912-1922. Στα
περισσότερα από τα σημαντικά γεγονότα εκείνης της περιόδου (βαλκανικοί πόλεμοι,
Α΄ παγκόσμιος, ελληνικός διχασμός, μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή), η
Λήμνος και οι Λήμνιοι είχαν άμεση εμπλοκή. Με αφορμή τις σχετικές επετείους των
εκατό ετών, ο Τσοτρούδης έχει εκδώσει δύο βιβλία: α) «Λήμνος 1912-2012. Εκατό
χρόνια ελευθερίας και προόδου» (2012) και β) «Λήμνος και Anzac· Η
εκστρατεία της Καλλίπολης» (2015) [εκδόθηκε και σε αγγλική μετάφραση].
Η μάχη του Σκρα (17/30 Μαΐου 1918)
Συνεχίζοντας την παράδοση που έχει δημιουργήσει να εκδίδει
ένα επετειακό σύγγραμμα, ο Τσοτρούδης εξέδωσε φέτος το όγδοο βιβλίο του «Η μάχη
του Σκρα και η Συνθήκη του Μούδρου», με αφορμή την επέτειο των εκατό ετών από
τα δύο αυτά γεγονότα που συνέβησαν το 1918.
Στην πολύνεκρη μάχη του Σκρα, που
διεξήχθη στις 17(30) Μαΐου 1918, πολέμησαν στην πρώτη γραμμή, του θανάτου,
πολλοί Λήμνιοι επίστρατοι που υπηρετούσαν στο 1ο Τάγμα (το λεγόμενο «Τάγμα
Λήμνου») του 5ου Συντάγματος της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Ο ελληνικός στρατός
πολέμησε ως σύμμαχος των Αγγλο-Γάλλων εναντίον του Γερμανο-Βουλγαρικού στρατού,
στην προσπάθεια ελέγχου των εδαφών της Μακεδονίας και της Θράκης.
Το ύψωμα Σκρα ντι Λέγκεν, που
βρίσκεται στο όρος Πάικο κοντά στα σημερινά σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ, είχε οχυρωθεί
από τους Βουλγάρους, οι οποίοι παρενοχλούσαν τα συμμαχικά στρατεύματα στην
περιοχή δυτικά του Αξιού ποταμού. Γι’ αυτό αποφασίσθηκε από τον Γάλλο
αρχιστράτηγο Adolphe Guillaumat η κατάληψή του. Η επίθεση διεξήχθη από πέντε
ελληνικά συντάγματα πεζικού, των Μεραρχιών Αρχιπελάγους, Κρήτης και Σερρών, με
συνολικό αριθμό 14.546 άνδρες, με την υποστήριξη πυροβολικού.
Η μάχη ήταν σκληρότατη. Μέσα
σε δύο ώρες (από τις 4.30 ως τις 6.30 το πρωί) χάθηκαν πάνω από 1.200 ζωές και
σακατεύτηκαν περισσότεροι από 4.000 άνδρες. Από αυτούς οι 441 νεκροί και 164
αγνοούμενοι ήταν Έλληνες, εκ των οποίων 58 Λήμνιοι.
Η νίκη του Σκρα δεν απέφερε
σπουδαία εδαφικά οφέλη. Όμως, αύξησε την εμπιστοσύνη των Συμμάχων προς τις
δυνατότητες του ελληνικού στρατού και συνετέλεσε στην κάμψη του ηθικού του
βουλγαρικού. Αυτές οι διαπιστώσεις ενθάρρυναν τους Συμμάχους ώστε τον επόμενο
Σεπτέμβριο να αναλάβουν επιθετική πρωτοβουλία στο Μακεδονικό μέτωπο.
Ο Τσοτρούδης ξεκινά με μια
σύντομη εισαγωγή στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής που ξέσπασε ο μεγάλος
ευρωπαϊκός πόλεμος, που αργότερα ονομάστηκε Α΄ παγκόσμιος. Το κύριο τμήμα του
βιβλίου του έχει δομηθεί σε δύο μέρη.
Στο πρώτο αναφέρεται διεξοδικά
στην προετοιμασία, στο σχεδιασμό, στη διεξαγωγή και στον απολογισμό της μάχης
του Σκρα, με ιδιαίτερη αναφορά στη συμμετοχή των Λημνίων και κατάλογο των Λημνίων
νεκρών. Το κείμενο είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό καθώς παραθέτει φωτογραφίες,
στρατιωτικούς χάρτες, πίνακες και αποσπάσματα ημερολογίων των πρωταγωνιστών.
Στο δεύτερο μέρος
επικεντρώνεται σε ειδήσεις από τη Λήμνο που σχετίζονται με την περίοδο αυτή,
δηλαδή από το 1915 που συγκροτήθηκε το τάγμα Λήμνου ως το 1918 που διεξήχθη η
μάχη. Βασιζόμενος κυρίως σε δημοσιεύματα της τοπικής εφημερίδας, προσπαθεί να
απεικονίσει τις κοινωνικές αναταράξεις που επέφερε στο νησί ο εθνικός διχασμός,
η επίδραση που είχε το βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμύνης, η επιστράτευση, οι
συνέπειες στην καθημερινή ζωή και οι αγωνίες των κατοίκων όπως εμφανίζονται
μέσα από την αλληλογραφία από το μέτωπο, οι προσπάθειες της διοίκησης να
εμψυχώσει τον κόσμο με διαγγέλματα, ομιλίες και συγκεντρώσεις, η περίθαλψη των
τραυματιών, οι τιμητικές αναφορές και εκδηλώσεις στη μνήμη των νεκρών κλπ. Στο
β΄ μέρος ο Τσοτρούδης επιλέγει να αποφύγει το σχολιασμό και αφήνει το υλικό του
να «μιλήσει». Είναι γεγονός ότι στα δημοσιεύματα αποτυπώνεται εύγλωττα το κλίμα
που επικρατούσε στο νησί, με την επιφύλαξη πως η μοναδική εφημερίδα του νησιού
ήταν βενιζελικής απόχρωσης.
Σε παράρτημα, στο τέλος του
βιβλίου, ο Τσοτρούδης βιογραφεί τους πρωταγωνιστές του μακεδονικού μετώπου, στρατιωτικούς
και πολιτικούς: Παν. Δαγκλή, Νικ. Πλαστήρα, Γ. Κονδύλη, Θ. Πάγκαλο, Δημ.
Ιωάννου, Αλέξ. Μαζαράκη, Εμμ. Ζυμβρακάκη, Επαμ. Ζυμβρακάκη.
Ξεχωριστή αναφορά κάνει στον
Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος το 1916 είχε εκλεγεί βουλευτής νομού Λέσβου (άρα
και Λήμνου), παραθέτοντας λεπτομέρειες από την μοναδική επίσκεψή του στη Λήμνο που
όμως έγινε πολύ μεταγενέστερα, το Μάιο του 1934.
Η Συνθήκη του Μούδρου (18/31
Οκτωβρίου 1918)
Εκτός από τη μάχη του Σκρα, το
βιβλίο ασχολείται με τη Συνθήκη του Μούδρου, όπως έμεινε γνωστή η συμφωνία
ανακωχής, η οποία συνήφθη στον κόλπο του Μούδρου της Λήμνου στις 17(30)
Οκτωβρίου και υπογράφτηκε την επομένη 18(31) Οκτωβρίου 1918, μεταξύ των συμμαχικών
δυνάμεων της Αντάντ και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η οποία σηματοδότησε
τη λήξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.
Ο Τσοτρούδης αναπτύσσει το
ιστορικό της υπογραφής, παραθέτει τα 25 άρθρα της Συνθήκης και αναφέρεται στις
συνέπειες που είχε. Κατά τον συγγραφέα η ταπεινωτική για τους Οθωμανούς συνθήκη
αποτέλεσε μία από τις αφορμές αφύπνισης του τουρκικού εθνικισμού, ο οποίος τα
επόμενα χρόνια, με επικεφαλής τον Κεμάλ, εκμεταλλεύτηκε τη διεθνή συγκυρία
(ρωσική επανάσταση, διαφωνίες μεταξύ των δυτικών συμμάχων, ελληνικός διχασμός)
και πέτυχε την εκδίωξη του Ελληνισμού από τη Μικρασία και από την Ανατολική Θράκη.
Το βιβλίο του Τσοτρούδη αξίζει
να διαβαστεί. Αποτελεί μια φιλότιμη και συνεπή προσπάθεια εκλαΐκευσης της
ιστορίας σε ένα γεγονός που οι Λήμνιοι είχαν ενεργή συμμετοχή και δράση. Έδωσαν
τη ζωή τους ή έχασαν τη σωματική τους ακεραιότητα σε μια ιδιαίτερα φονική μάχη,
η οποία εντασσόταν στον γενικότερο αγώνα να ενταχθεί και η ιδιαίτερη πατρίδα
τους, η Λήμνος, στον εθνικό κορμό. Η υπερηφάνεια με την οποία τιμούσαν
παλιότερα, όταν ακόμα υπήρχαν εν ζωή άνθρωποι με μνήμες από την εποχή εκείνη,
τους νεκρούς συγγενείς τους, τα ονόματα των οποίων αναγράφονται στα ηρώα των
χωριών, αποτυπώνεται στις σελίδες του βιβλίου.
Με την έκδοση αυτή ο
συγγραφέας τιμά τους συντοπίτες προγόνους του. Καταγράφει τη θυσία τους, μένοντας
πιστός στα ιστορικά γεγονότα, χωρίς να καπηλεύεται δι’ ιδίαν δόξαν τους αγώνες τους,
όπως πολλοί κάνουν στις μέρες μας, συχνά παραποιώντας και προσαρμόζοντας την
ιστορική αλήθεια στις δικές τους απόψεις. Είναι ένα βιβλίο που σέβεται τον αναγνώστη.
Το βιβλίο υπάρχει στον ΙΑΝΟ
και φυσικά στα βιβλιοπωλεία της Λήμνου, όπου θα παρουσιαστεί στις 7 Αυγούστου.
Θ. Μπελίτσος, 27 Ιουνίου 2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου