Γεώργιος Σωτηρίου, ο ελληνιστής Δ/ντής της Ευαγγελικής

Ο Γεώργιος Σωτηρίου

Η συγγενική του σχέση με την Άλκη Ζέη και τη Διδώ Σωτηρίου

Συνεχίζοντας τη διερεύνηση της βιωτής λησμονημένων προσωπικοτήτων, τα ονόματα των οποίων έχουν οι δρόμοι της συνοικίας μου, δοκίμασα μια απρόσμενη έκπληξη. Αναζητώντας στοιχεία για τον φιλόλογο και Δ/ντή της Ευαγγελικής Σχολής στη Σμύρνη, Γεώργιο Σωτηρίου, ανακάλυψα πως ήταν ο αγαπημένος παππούς της Άλκης Ζέη και ο πεθερός της Διδώς Σωτηρίου!

Ο Γεώργιος Σωτηρίου καταγόταν από τον Μαραθόκαμπο της Σάμου και σύμφωνα με επιτόπιες πηγές το αρχικό όνομα της οικογένειας ήταν Διαμαντίδης. Υπήρξε ο μακροβιότερος μη κληρικός Διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, από το 1892 ως το 1910. Γράφει χαρακτηριστικά ο μαθητής του και συγγραφέας Σωκράτης Προκοπίου στο πολύστιχο στιχούργημα «Σεργιάνι … στην παλιά Σμύρνη» (Π 11-12):

Ως καπετάνιος της Σχολής σε λίγο συμπληρώνει 

είκοσι χρόνια, που κρατά στα χέρια το τιμόνι

Ο ίδιος τον περιγράφει ως ψηλό, ξανθό, με μαύρο σκληρό καπέλο (πομπέ) και ρεντιγκότα. 

Αδελφοί Κιουπετζόγλου: Οι μεγάλοι ευεργέτες της Σμύρνης

Οι αναμνήσεις που με καθόρισαν και συνθέτουν τον προσωπικό μου καμβά, τον παιδικό μου κόσμο δηλαδή, περιστρέφονται στους δρόμους γύρω από την οδό που μεγάλωσα και ζω μέχρι σήμερα. Οι άγνωστες ονομασίες προσώπων στις πινακίδες του Δήμου, όπως και να το κάνεις σε καθορίζουν, θες δεν θες, όταν τις συναντάς σε όλη σου τη ζωή. Αργότερα, φιλομαθής και φιλοπερίεργος όπως ήμουνα και είμαι, έψαξα να βρω ποιοι ήταν αυτοί οι «γείτονες», τους οποίους γνώριζα μόνο από τα ονόματά τους.

Παλιότερα είχα αναφερθεί στον ζωγράφο Γεώργιο Προκοπίου (1876-1940) από τον Μπουρνόβα που άφησε την τελευταία του πνοή κοντά στο Τεπελένι. Σήμερα θα μιλήσω για τους αδελφούς Κιουπετζόγλου, το όνομα των οποίων έχει δοθεί σε μια οδό στην Άνω Ν. Σμύρνη, στο ύψος της οδού Αιγαίου 141. Αξίζει να γνωρίσουμε την βιωτή τους καθώς υπήρξαν μεγάλοι ευεργέτες των εκπαιδευτηρίων της Σμύρνης.

 

Χρόνος ο άχρονος: Δεύτερη ζωή δεν έχει

 

Σε λίγες ώρες θα αποχαιρετήσουμε το τρέχον έτος και θα υποδεχτούμε πανηγυρικά το νέο ελπίζοντας σε μια πιο χαρούμενη χρονιά. Για άλλη μια χρονιά ετοιμαζόμαστε να ζήσουμε αυτή την ψευδαίσθηση που επαναλαμβάνεται για πολλούς αιώνες κάθε 365 ή 366 μέρες. Αυτή η πολύ επίμονη ψευδαίσθηση, όπως την αποκαλούσε ο Αϊνστάιν, να διακρίνουμε το παρελθόν από το μέλλον, υπάρχει μόνο και μόνο επειδή εμείς θελήσαμε να υπάρχει τεμαχίζοντας τα γεγονότα σε στιγμές, ώρες, ημέρες, βδομάδες, μήνες, έτη, αιώνες κλπ, κλπ. Και βρίσκουμε αφορμές για να τη γιορτάσουμε, καθιερώνοντας επετείους, γενέθλια, πρωτοχρονιές, όταν το χρονόμετρο καταγράφει μια οριακή στιγμή.

Διότι χρόνος είναι ό,τι μετρά το ρολόι, όπως είχε πει κάποτε ξανά ο Αϊνστάιν σε κάποιον φορτικό που τον ρωτούσε επίμονα «τι εστί χρόνος». Και τα ρολόγια δουλεύουν κατά το δοκούν του κατόχου τους. Όταν εμείς θα μετράμε αντίστροφα τα δευτερόλεπτα στο Σύνταγμα, στη Νέα Ζηλανδία θα ονειρεύονται ζαλισμένοι από τη σαμπάνια που κατανάλωσαν λίγες ώρες ενωρίτερα στο πρωτοχρονιάτικο πάρτι, ενώ στη Νέα Υόρκη θα τρέχουν ακόμα για τα τελευταία βραδινά ψώνια ενόψει της αλλαγής του χρόνου. Σε πολλά μέρη του πλανήτη θα αδιαφορούν τελείως για τη γιορτή, διότι τα δικά τους χρονόμετρα και ημερολόγια δεν ταυτίζονται με το δικό μας.

Αυτή η εντύπωση λοιπόν, πως κάτι αλλάζει από τις 11:59 της 31ης του Δεκέμβρη ως τις 00:01 της 1ης του Γενάρη, είναι απλά μια ψευδαίσθηση, την οποία αφενός δεν την βιώνουν όλοι την ίδια χρονική στιγμή αφετέρου δεν αφορά όλους τους κατοίκους του πλανήτη. Ο απόλυτος κοσμικός χρόνος ρέει ανεξάρτητα από τις δικές μας μεθόδους μέτρησης. Για μας υπάρχει μόνο όσο μπορούμε να παρατηρούμε τις αλλαγές που συμβαίνουν τόσο στον ουρανό όσο και στο γήινο περιβάλλον που ζούμε.

Η λέξη «ζούμε» είναι η κομβική λέξη που προσδιορίζει τη σχέση μας με το χρόνο. Για τον καθένα μας ο χρόνος βιώνεται από τη στιγμή που φασκελώσαμε τη μαμή ως την άδηλη στιγμή του επιθανάτιου ρόγχου. «Εξεμέτρησε το ζην» λέγανε παλιότερα για κάποιον που απεβίωσε, μια φράση που είναι γνωστή από την δημώδη βυζαντινή γλώσσα, στην οποία αποτυπώνεται η σχέση του χρόνου με την βιωτή.

Μόνο το «ζην», λοιπόν, μας αφορά. Το πριν και το μετά το ζην, αφορούσε τους προγόνους μας και θα απασχολήσει τους επιγόνους μας αντίστοιχα. Παραζαλισμένοι από τη γιορτή, από την προετοιμασία για το πάρτι, από την προσμονή για το φλουρί της βασιλόπιτας, ξεχνάμε το «ζην», ξεχνάμε πως το προσωπικό μας χρονόμετρο τρέχει με τον ίδιο σταθερό ρυθμό. Έτσι συνέβαινε ανέκαθεν, ανεξάρτητα με το πώς μετρούσαν τις μέρες και τα χρόνια, κι έτσι θα συμβαίνει αενάως είτε αλλάξουν είτε δεν αλλάξουν τα σημερινά ημερολόγια στο μέλλον.

Αυτό το «ζην» πρέπει να σκεφτούμε πώς θα το αξιοποιήσουμε επωφελώς για τον εαυτό μας, για τους κοντινούς μας ανθρώπους, για την κοινωνία γενικότερα, όχι σωρεύοντας υλικά αγαθά αλλά προσφέροντας αγάπη, χαμόγελα, κατανόηση. Διότι το θαύμα της δικής μας βιωτής συνέβη άπαξ δια παντός στην ιστορία του σύμπαντος, δεν είναι πρόβα που μπορείς να την κάνεις δέκα φορές μέχρι να πετύχεις το σωστό, δεν έχει pause όπως το βίντεο για να το σταματήσεις προσωρινά και να ξεκινήσεις αργότερα, δεν έχει restart μετά το “The End” ούτε έχει σίκουελ νο 2, νο 3, νο 4 όπως κάποιες ταινίες.

Ας είναι η αποψινή γιορτή της αλλαγής του χρόνου, αφορμή να σκεφτούμε πόσο θετικό είναι το πρόσημο που έχουμε καταγράψει μέχρι τώρα και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να το βελτιώσουμε, πριν να είναι αργά. Διότι όπως λέει ο Ελύτης στο «Παράπονο»: «δεύτερη ζωή δεν έχει».

Θ. Μπελίτσος, 31.12.2024

 

 

Ευεργέτες και Λήμνος. Τέσσερις διακεκριμένες περιπτώσεις

 

Μεγάλοι ευεργέτες της Λήμνου [φωτ. από την εκδήλωση]

Κυρίες και κύριοι καλημέρα από την Αθήνα

Συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία που πήρατε να διατηρήσετε τη μνήμη των Λημνίων ευεργετών, αφιερώνοντας σε αυτούς μια ειδική αίθουσα, ένα μικρό μουσείο στην ουσία, στο κτίριο Σαχτούρη, το οποίο αποτελεί επίσης προϊόν ευγενούς δωρεάς προς το νησί. Θα σας μιλήσω για τον ευεργετισμό των Λημνίων, εν μέρει βέβαια, διότι το είναι θέμα είναι τεράστιο. Θα κάνω μια γενική αναφορά και θα επικεντρωθώ σε τέσσερις περιπτώσεις.

Το 1911 ένας ανώνυμος Λήμνιος έγραφε σε εφημερίδα της Αλεξάνδρειας, πως σε απόκεντρα χωριά οι επισκέπτες αντικρίζουν περικαλλείς ναούς και ωραιότατα σχολεία, πολύ ανώτερα από εκείνα της Αλεξάνδρειας. Δεν ήταν υπερβολή αυτό. Ακόμα και τώρα τα παλιά σχολικά κτίρια και οι ναοί του νησιού ξεχωρίζουν με την επιβλητικότητα και την αρχιτεκτονική τους. Φανταστείτε πόσο εντυπωσιακά θα φάνταζαν πριν από 120 χρόνια, σε ένα περιβάλλον που το αποτελούσαν κυρίως φτωχικά χωριατόσπιτα. Και προκύπτει η εύλογη απορία: από πού προήλθαν τα απαιτούμενα κεφάλαια; Ο ίδιος ανώνυμος Λήμνιος που ανέφερα, συνεχίζει:

«ουκ ολίγα [σχολεία και ναοί] εκτίσθησαν, επροικίσθησαν και εδωρήθησαν εις το Κοινόν της Λήμνου υπό ιδιωτών, οίτινες επί πολλά έτη μοχθήσαντες εις τα ξένα και αποκτήσαντες έντιμον πλούτον, θεώρησαν καύχημα και τιμή τους να εκπληρώσουν το καθήκον προς την πατρίδα» [εφ. Ταχυδρόμος Αλεξανδρείας, 20.4.1911]

Χριστούγεννα του Παπαδιαμάντη με έναν Λημνιό καραβοκύρη

  

"Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο εκ Σκιάθου". Ράλλης Κοψίδης 1960

Κατά το 19ο αιώνα οι επαφές της Λήμνου με τη Σκίαθο και με τα άλλα νησιά των Βορείων Σποράδων ήταν συχνές. Απείχαν άλλωστε μόλις λίγα μίλια. Αν και μετά το 1830 βρέθηκαν εκατέρωθεν της θαλάσσιας μεθορίου που χώρισε την οθωμανική ακόμα Λήμνο από τα λευτερωμένα μικρονήσια των Σποράδων, οι καπεταναίοι συνέχισαν να ταξιδεύουν στο Αιγαίο όπως παλιά, μεταφέροντας εμπορεύματα κι ανθρώπους στα νησιά και τις ακτές του. Οι σχέσεις αυτές έχουν επισημανθεί παλιότερα κι από μένα[1] κι από άλλους ερευνητές.[2]

Κήρυκας νο 6 (Φθινόπωρο 2024)

 

Στο φθινοπωρινό, 6ο φύλλο του, ο Κήρυκας των Καμινίων συνεχίζει με ενδιαφέρουσα ύλη, εκλεκτών συνεργατών. Είναι πλέον το μοναδικό λημνιό περιοδικό έντυπο που κυκλοφορεί μετά από την, ελπίζουμε προσωρινή, αναστολή της έκδοσης της εφ. Λήμνος του Ηλία Κότσαλη. Κι αυτό χάρη στη γενναιοδωρία του Σταύρου Φράττη. Είναι τοπικού χαρακτήρα, μιας και αφορά μόνο ένα χωριό του νησιού αλλά φιλοξενεί συνεργασίες κάθε Λημνιού που έχει να γράψει κάτι για τον πολιτισμό και την παράδοση του νησιού. Στο τεύχος αυτό:

Αναγγέλλεται η συγκρότηση του Δ.Σ. του συλλόγου «ΜΕΑΣ Νέοι Καμινίων – Αργύριος Μοσχίδης» και ο προγραμματισμός των χειμερινών και εαρινών δράσεων που είναι πολλές. Ξεχωρίζω την ανέγερση της προτομής-μνημείου της Καμινιώτισσας Αγρότισσας μάνας που θα αποκαλυφθεί στις 8 Μάρτη, Ημέρα της Γυναίκας. Επίσης, αναφέρεται μια μεγάλη δωρεά προς το νέο σύλλογο και οι διαφοροί χορηγοί.  

Η Άσπα Αρώνη-Κότσαλη με το ολοσέλιδο άρθρο «Σύντομο οδοιπορικό στο έργο του ζωγράφου Γρηγόρη Παπαμαλή», μας εισάγει στη ζωή και το έργο του σπουδαίου λαϊκού ζωγράφου και αγιογράφου, τον οποίο ερευνά εδώ και δεκαετίες, εικόνες του οποίου κοσμούν και το ναού του χωριού.

Ο γιατρός Μάκης Διακουμής στο άρθρο: «Πρόγραμμα τελετής αποχώρησης Αγγλικής διοίκησης από τη Λήμνο και ένα άγνωστο κλεμμένο ισπανικό πυροβόλο του 1555 από το Κάστρο», παραθέτει δυο σπάνια τεκμήρια που αποκαλύπτουν ότι φεύγοντας το 1921 ο Άγγλος διοικητής Φινλεζόν πήρε μαζί του κι ένα παλιό πυροβόλο.

Η Ευαγγελία Λιάπη παρουσιάζει την ζωή του «γκασταρμπάιτερ» Αντώνιου Ανδρέου και την επιτυχημένη παλιννόστησή του στο Μούδρο.

Τέλος, η αφεντιά μου, συνεχίζοντας την έρευνα για τη Λήμνο στη λογοτεχνία αναφέρεται στο ποίημα του Ιρλανδού νομπελίστα Seamus Heaney “Voices From Lemnos” .

[25.11.2024]

Η Λήμνος εμπνέει τον Αμερικανό ποιητή Karl Kirchwey

O Karl Kirchwey

 

Ο Karl G. Kirchwey είναι ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, κριτικός κι επιμελητής λογοτεχνικών κειμένων. Διδάσκει αγγλική γλώσσα και δημιουργική γραφή στο Boston University. Έχει διδάξει επίσης στο Yale, το Columbia κι άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, σε κολλέγια και σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές, ανθολογίες ποίησης και μεταφράσεις. Γεννήθηκε στη Βοστώνη το 1956 αλλά ενηλικιώθηκε ζώντας σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις: Λονδίνο, Ρώμη, Λοζάνη, όπου εργαζόταν ο πατέρας του ως στέλεχος πολυεθνικής εταιρίας. Αυτό επηρέασε το έργο του, όπως έχει πει ο ίδιος: «θεωρώ τον εαυτό μου Αμερικανό ποιητή αλλά η πολιτισμική μου ισορροπία βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ καθώς έζησα για πολλά χρόνια στην Αγγλία και την Ελβετία».