Η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων και το περιοδικό "Λημνιακή Γενιά"

[Αναδημοσίευση με προσθήκες]

Αμέσως μετά τη μεταπολίτευση του 1974 δημιουργήθηκαν στην Αθήνα πολλοί εθνικοτοπικοί σύλλογοι διαφόρων χωριών της Λήμνου, με σκοπό τα μέλη τους να βρίσκονται με τους συντοπίτες τους, να μαθαίνουν νέα από το χωριό τους, να αλληλοϋποστηρίζονται, να διασκεδάζουν και γενικότερα να αναπληρώνουν όσο ήταν δυνατό την έλλειψη της μακρινής πατρίδας. Κάποιοι από αυτούς τους συλλόγους προχώρησαν και σε έκδοση εντύπων, όπως η Φωνή του Μούδρου κ.ά.

Υπήρχε βέβαια η «γηραιά» Ένωση Λημνίων Αθηνών-Πειραιώς, με έτος ίδρυσης το 1933, που είχε ιδιόκτητη στέγη αλλά οι εποχές πλέον είχαν αλλάξει. Μια νέα γενιά Λημνιών, με την μεταπολιτευτική ορμή και επαναστατικότητα, διεκδικούσε έναν αυτόνομο, δικό της ζωτικό χώρο. Στο κλίμα αυτό το 1974, Λήμνιοι φοιτητές και σπουδαστές, στην πλειοψηφία τους από τη γενιά του Πολυτεχνείου, ίδρυσαν την «Σπουδαστική Ένωση Λημνίων» (Σ.Ε.Λ.) και αργότερα εξέδωσαν το περιοδικό «Λημνιακή Γενιά».

Από ορισμένα τεύχη του περιοδικού και από κάποια άλλα τεκμήρια προσπάθησα να αναπλάσω όσο ήταν δυνατόν την πορεία της Ένωσης και του περιοδικού. Τα ντοκουμέντα αυτά, τα οποία μου προώθησε η μαθηματικός κ. Βούλα Μούχαλου, ιδρυτικό μέλος και πρώτη πρόεδρος της Σ.Ε.Λ., προέρχονται από το αρχείο του κ. Νίκου Πυρουνάκη, ο οποίος υπήρξε δραστήριο μέλος και εκλεγμένος στο πρώτο Δ.Σ. της Σ.Ε.Λ.

Το χρονικό αυτό δημοσιεύσαμε πρόσφατα στην εφ. ΛΗΜΝΟΣ (φ. 1016/31-3-2019). Εδώ το αναδημοσιεύουμε με περισσότερες φωτογραφίες, οι οποίες δεν ήταν δυνατό να μπουν στον περιορισμένο χώρο της εφημερίδας καθώς επίσης και με ορισμένες πληροφορίες που αντλήσαμε από εφημερίδες της εποχής.

Η παλαιά Ένωση Λημνίων Αθηνών-Πειραιώς είχε επιτελέσει
σημαντικό έργο αλλά οι καιροί είχαν αλλάξει
[εφ. ΕΘΝΟΣ 21/3/1969]

Η ίδρυση της Σπουδαστικής Ένωσης

Η ιδρυτική συνέλευση της Σπουδαστικής Ένωσης Λημνίων και η εκλογή προσωρινής πενταμελούς Διοικητικής Επιτροπής πραγματοποιήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1974 στα γραφεία της Ένωσης Λημνίων Αθηνών-Πειραιώς, στην οδό Γερανίου 39, τα οποία εκτός από γραφεία παρείχαν και στέγη σε πενόμενους φοιτητές από τη Λήμνο. Στα σωζόμενα πρακτικά της ίδρυσης και εκλογής Δ.Ε., τα οποία παραθέτουμε στη συνέχεια, αναγράφονται τα ονόματα είκοσι περίπου Λημνίων που αποτέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη της Σ.Ε.Λ. Μεταξύ αυτών αναγνωρίζονται μέλη της λημνιακής κοινωνίας, πολύ γνωστά από την μετέπειτα επιστημονική και επαγγελματική τους δράση. 

ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

«ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ ΛΗΜΝΙΩΝ»

Εν Αθήναις τη 20^η Οκτωβρίου 1974 οι κάτωθι υπογεγραμμένοι Έλληνες πολίται έχοντες τα κατά τον νόμον περί σωματείων και τας σχετικάς διατάξεις του Αστικού Κώδικος προσόντα δια την ίδρυσιν ενώσεως,

Αποφασίζομεν

Α. Ιδρύομεν τοπικόν φοιτητικόν σύλλογον υπό την επωνυμίαν «Σπουδαστική Ένωσις Λημνίων» ούτινος έδρα μεν ορίζονται αι Αθήναι, σκοποί δε οι εν τω συνταχθέντι καταστατικώ αναγραφόμενοι.

Β. Ψηφίζομεν και εγκρίνομεν ως έχει το συνταχθέν καταστατικόν συγκείμενον εξ άρθρων 40, όπερ υπεγράψαμεν συμφώνως τω άρθρω 79 του Αστικού Κώδικος.

Γ. Αναθέτομεν εις την εκλεγείσαν προσωρινήν Διοικητικήν Επιτροπήν όπως μεριμνήση δια την κατά νόμον αναγνώρισιν του Συλλόγου.

Το πρακτικόν εγένετο εις πενταπλούν, υπογραφέν ως έπεται.

Οι ιδρυταί: Μάντζαρης Ευάγγελος, Κατακουζηνός Ιωάννης, Κότσαλης Γεώργιος, Κορνιώτης Νικόλαος, Παλαιολόγου Ελένη, Παρασχάκης Γεώργιος, Τυρταίος Γεώργιος, Βάβουρα Ξενούλα, Λασκαρίδου Εριφίλη, Αυγός Ε., Μούχαλου Ελισσάβετ, Κελλάρης Γ., Κορνιώτου Β., Γρηγορίου Π., Ντόντος Κων/ντίνος, Κραζούδης Άγγελος, Τσότρας Γ., Ρηγάκης Γ.

  

Τα πρακτικά της ίδρυσης και της εκλογής Δ.Ε. της Σ.Ε.Λ.

ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ ΕΚΛΟΓΗΣ

Προσωρινής Διοικητικής Επιτροπής του εν Αθήναις

ιδρυθέντος τοπικού φοιτητικού συλλόγου υπό την επωνυμίαν

«Σπουδαστική Ένωσις Λημνίων»

Εν Αθήναις σήμερον τη 20.10.74 οι κάτωθι υπογεγραμμένοι ιδρυταί και μέλη του υπό την επωνυμίαν «Σπουδαστική Ένωσις Λημνίων» συλλόγου συνελθόντες εν τω ενταύθα επί της οδού Γερανίου 39 γραφείω προέβημεν εις εκλογήν προσωρινής Διοικητικής Επιτροπής του συλλόγου τούτου, η οποία έχει ως ακολούθως: Κατακουζηνός Ιωάννης, Κότσαλης Γεώργιος, Βάβουρα Ξενούλα, Μπερδός Σταύρος, Μούχαλου Ελισσάβετ.

Οι ιδρυταί: Μάντζαρης Ευάγγελος, Κατακουζηνός Ι., Κότσαλης Γ., Κορνιώτης Ν., Παλαιολόγου Ε., Παρασχάκης Γ., Τυρταίος Γ., Βάβουρα Ξ., Λασκαρίδου Ε., Αυγός Ε., Μούχαλου Ε., Κελλάρης Γ., Πετράς Ν., Κορνιώτου Β., Γρηγορίου Π., Γκαγκής Β., Ντόντος Κ., Κραζούδης Ά., Τσότρας Γ., Ρηγάκης Γ.

Ατύπως η Ένωση υπήρχε και ενωρίτερα, καθώς στις 16 Οκτωβρίου 1974 δημοσίευσε συλλυπητήρια ανακοίνωση για το θάνατο του συμπατριώτη τους Λευτέρη Δράκου, φοιτητή της Ιατρικής και «συμμαχητή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα», ενώ υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία (εφ. Ριζοσπάστης 10 και 16/10/1974):

«Η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων εκφράζει την βαθιά θλίψη του φοιτητικού κόσμου της Λήμνου για τον απροσδόκητο χαμό του συμπατριώτη, συνάδελφου και συναγωνιστή Λευτέρη Δράκου και την ηθική συμπαράσταση στους δικούς του».

Μια από τις πρώτες ενέργειες της Σ.Ε.Λ. ήταν να διαμαρτυρηθεί για την αντιδημοκρατική αντιμετώπιση των μαθητών της Λήμνου από τους εκεί ιθύνοντες. Σύμφωνα με την καταγγελία, κάποιοι συνέχιζαν να εφαρμόζουν χουντικές πρακτικές απαιτώντας τον έλεγχο της προσωπικής ζωής των μαθητών του εκεί γυμνασίου, ενώ είναι εκπληκτικό πως λειτουργούσαν ακόμα θεσμοί, όπως του παιδονόμου, που είχαν προ πολλού καταργηθεί στα περισσότερα αστικά κέντρα (Ριζοσπάστης 26/10/1974):

«Ενδεικτικά καταγγέλλουμε: α) Τη λογοκρισία της ιδιωτικής αλληλογραφίας μαθητών-μαθητριών. β) Την ύπαρξη παιδονόμου που αστυνομεύει τον μαθητόκοσμο έξω από το σχολείο. γ) Την απαγόρευση κυκλοφορίας μετά ορισμένη ώρα – συγκεκριμένα για φέτος στις 20.00. δ) Τη δίωξη μαθητριών και μαθητών ακόμα και για απλή συνομιλία.

Απαιτούμε, το Υπ. Παιδείας να άρει τα παραπάνω καταπιεστικά κι αντιδημοκρατικά μέτρα που δεν αποσκοπούν αλλού παρά στη συνήθεια των ελληνικών νιάτων στην υποταγή».

Τον Απρίλιο του 1975 τα σωματεία των νησιών του Αιγαίου: Μυτιλήνης, Λήμνου, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, υπέβαλαν κοινό υπόμνημα προς την κυβέρνηση ζητώντας να ληφθούν μια σειρά από μέτρα, διοικητικά (π.χ. ίδρυση υπουργείου Αιγαίου), φορολογικά και οικονομικά, ώστε να αποτραπεί η ερήμωση των νησιών. Μεταξύ άλλων ζητούσαν τη συμπλήρωση των εκπαιδευτικών κενών (Ριζοσπάστης 18/4/1975). Δεν αναφέρονται οι ονομασίες των σωματείων αλλά είναι πιθανό στην προσπάθεια αυτή να μετείχε και η Σ.Ε.Λ., αν και ακόμα δεν είχε αναγνωριστεί επίσημα.

Πάντως λίγο αργότερα, με ενέργειες του δικηγόρου Φώτη Ποριάζη,  το καταστατικό της εγκρίθηκε με την απόφαση 1926/27-5-1975 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία δημοσιεύτηκε στις 14 Ιουνίου 1975 και η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων απέκτησε νομική υπόσταση. Το γεγονός αναγγέλθηκε στον αθηναϊκό τύπο στις 6/7/1975:

«Δυνάμει της υπ’ αρίθ. 1926)75 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών ενεκρίθη το καταστατικόν του με έδραν τας Αθήνας ιδρυθέντος συλλόγου υπό την επωνυμίαν «ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ ΛΗΜΝΙΩΝ», ούτινος σκοποί είναι η εξύψωσις του ηθικού και μορφωτικού επιπέδου των μελών, η κατανόησις και η διάδοσις των αρχών του ανθρωπισμού και η επίλυσις των πολιτιστικών, μορφωτικών και κοινωνικών προβλημάτων των μελών.

Αθήναι τη 3 Ιουλίου 1975.

Ο πληρεξούσιος δικηγόρος Φώτιος Ποριάζης».

Η πρώτη βοήθεια ζητήθηκε από το Σύλλογο Λημνίων ο «Ήφαιστος» των ΗΠΑ, ο οποίος στις 13/8/1975 ανήγγειλε την αποστολή 200 δολαρίων «με την ελπίδα ότι θα βοηθήσει τις διοργανωτικές σας προσπάθειες», όπως αναφέρει. Στην επιστολή, που υπέγραφαν ο πρόεδρος του Ηφαίστου Νικόλαος Π. Γιαννόπουλος και η γραμματέας Βικτώρια Η. Διαματάρη, ζητούσαν από την Σ.Ε.Λ. να τους κρατά ενήμερους για τις δραστηριότητές της, μα και να διευκρινίσει εάν συνδέεται και συνεργάζεται με την υπάρχουσα Ένωση Λημνίων Αθηνών-Πειραιώς, «της οποίας οι σκοποί και οι επιτεύξεις, σύμφωνα με πληροφορίες που έχουμε, συνταυτίζονται με τις δικές σας».

Η επιστολή του "Ηφαίστου" Ν. Υόρκης
προς την Σ.Ε.Λ.

Ήταν προφανές πως επιβαλλόταν η αυτονόμηση από την παλιά Ένωση και η ανάπτυξη μιας διακριτής, ανεξάρτητης πορείας. Άλλωστε φάνηκε εξαρχής ότι τα χνώτα των δύο Ενώσεων δεν συνταίριαζαν. Ο σχεδόν ισόβιος, από το 1956, πρόεδρος της Ένωσης Λημνίων Αντώνιος Παπανικολάου έκρινε πως η συγκατοίκηση δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Είτε το σαφώς αντιδεξιό προφίλ της Ένωσης Σπουδαστών ενόχλησε τον καραμανλικό και παλιό στέλεχος της ΕΡΕ Αντώνιο Παπανικολάου είτε ο φόβος πως αναδυόταν ένα αντίπαλο δέος, μια νέα Ένωση Λημνίων, μέσα στα σπλάχνα της δικής του Ένωσης, η οποία είχε πλέον παρακμάσει και έπνεε τα λοίσθια.

Με επιστολή του, στις 24 Οκτωβρίου 1975, ζήτησε ευγενικά από την Σπουδαστική Ένωση να αποχωρήσει από τα γραφεία της οδού Γερανίου, με την μάλλον αστεία πρόφαση ότι ένοικοι της πολυκατοικίας διαμαρτύρονταν για την παρουσία των σπουδαστών.

Η επιστολή Παπανικολάου

Εν Αθήναις τη 24 Οκτωβρίου 1975

Προς την Δ.Ε. του Συλλόγου Λημνίων Σπουδαστών

Αξιότιμοι Κοι,

Σήμερα βρέθηκα στην ανάγκη ύστερα από διαμαρτυρίες ενοίκων της Πολ/ας για την παροχή φιλοξενίας στο σύλλογό σας στα Γραφεία της Ενώσεως, με λύπη μου να πάρω το κλειδί από εκπρόσωπό σας.

Αργότερα έμαθα ότι ο σύλλογός σας ετοιμάζει εκδήλωση για τις 28 Οκτωβρίου.

Για να μη νομισθεί ότι θέλουμε να εμποδίσουμε την ανάμεσά σας αυτή εκδήλωση, σας παρέχουμε την φιλοξενία μας μέχρι τέλους του μηνός. Στις αρχές του Νοεμβρίου σας παρακαλώ να μας παραδοθεί το κλειδί, αφού πάρετε βέβαια προηγουμένως και ό,τι δικό σας βρίσκεται στα γραφεία.

Με τιμή

Ο Πρόεδρος της Ενώσεως

Αντ. Παπανικολάου

Στις εκλογές που έγιναν τον Δεκέμβριο του 1975 τις έδρες μοιράστηκαν οι φοιτητικές παρατάξεις Πανσπουδαστική (3) και ΠΑΣΠ (2). Το πρώτο Δ.Σ. της Σ.Ε.Λ. συγκροτήθηκε ως εξής: Βούλα Μούχαλου πρόεδρος, Νίκος Κορνιώτης αντιπρόεδρος, Έλσα Παπαγγελή γεν. γραμματέας, Σταύρος Μπερδός ειδ. γραμματέας, Νίκος Πυρουνάκης ταμίας.

Δεν γνωρίζουμε πού διεξήχθησαν οι πρώτες αυτές εκλογές. Πάντως τον επόμενο Φεβρουάριο τα γραφεία της Σ.Ε.Λ. βρίσκονταν στην οδό Εμμ. Μπενάκη 18, 1^ος όροφος ενώ τον Απρίλιο στην οδό Νικηταρά 6, 2ος όροφος, σε μια πάροδο κοντά στην Ομόνοια, μεταξύ Θεμιστοκλέους και Εμμ. Μπενάκη. Η αποχώρηση από το ιδιόκτητο διαμέρισμα της Ένωσης Λημνίων Αθηνών-Πειραιώς αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια ετεροπροσδιορισμού και αυτονόμησης της Σ.Ε.Λ. από τον πατερναλιστικό χαρακτήρα της παλιάς Ένωσης.

Η δράση της Σ.Ε.Λ.

Οι  στόχοι της Σπουδαστικής Ένωσης, όπως αναγράφονται στο περιοδικό που εξέδωσε τον Απρίλιο 1976, συνοψίζονται στα εξής: αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων των Λημνίων φοιτητών, όπως η προσαρμογή στο περιβάλλον της μεγαλούπολης και η στέγαση, η σύσφιξη των σχέσεων με τη διοργάνωση εκδηλώσεων, εκδρομών, παρακολούθηση θεατρικών έργων, η διατήρηση των δεσμών με το νησί, η προβολή φλεγόντων τοπικών ζητημάτων, η συμβολή στη βελτίωση του πολιτιστικού επιπέδου στο νησί με δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των διακοπών καθώς επίσης η καλλιέργεια των ιδανικών της εθνικής ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας και της προκοπής των μελών στις σπουδές τους.

"Λημνιακή Γενιά" 01/Απρίλης '76

Η Σπουδαστική Ένωση συσπείρωσε αμέσως μεγάλο αριθμό Λημνίων φοιτητών Α.Ε.Ι. και σπουδαστών ανώτερων τεχνικών σχολών (ΚΑΤΕΕ και ιδιωτικών). Η πρώτη εκδήλωση που καταγράψαμε ήταν η υποδοχή των πρωτοετών που πραγματοποιήθηκε, σε συνδυασμό με την κοπή της πίτας και προβολή ταινίας, την Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 1976 στα γραφεία της, στην οδό Εμμ. Μπενάκη 18. Διαβάζουμε στη σχετική ανακοίνωση:

«Εκδήλωση για την υποδοχή των πρωτοετών και το κόψιμο της πίτας οργανώνει στις 4.30 το απόγευμα, στα γραφεία της (Εμμ. Μπενάκη 18, 1^ος όροφος), η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων. Θα ακολουθήσει προβολή ταινιών» (Ριζοσπάστης 1/2/1976).

Στην πρώτη χοροεσπερίδα της το «Λημνιώτικο γλέντι» κράτησε ως το πρωί. Πραγματοποιήθηκε στις 5/3/1976 στην ταβέρνα Κληματαριά, στην πλατεία Θεάτρου. Μετείχαν πάνω από 300 άτομα και έδωσαν το παρόν βουλευτές, δημοτικοί άρχοντες και Λήμνιοι καλλιτέχνες. Χορεύτηκαν λημνιοί χοροί και έγινε λαχειοφόρος με πολλά δώρα, που προήλθαν από προσφορές συμπατριωτών. Επικράτησε ενθουσιασμός, κέφι και δόθηκε η ευκαιρία στους φοιτητές του νησιού να γνωριστούν ή να ανανεώσουν τους δεσμούς τους με συμπατριώτες που ζούσαν στην πρωτεύουσα. Η προσπάθεια συναδέλφωσης συνεχίστηκε με μια ημερήσια εκδρομή στις 28 Μαρτίου στη Στενή Ευβοίας. Η οικονομική επιτυχία των εκδηλώσεων αυτών, οδήγησε το Δ.Σ. στην έκδοση περιοδικού, στο οποίο θα αναφερθούμε πιο κάτω.

"Λημνιακή Γενιά" 01/Απρίλης '76 

Παράλληλα, σε συνεργασία με τους σπουδαστικούς συλλόγους Ικαρίας, Λέσβου και Κυκλάδων, στις 27/3/1976 πραγματοποίησε εκδήλωση σχετικά με τις επιπτώσεις της ακρίβειας στους επαρχιώτες φοιτητές. Την εκδήλωση χαιρέτισε, μεταξύ άλλων, και η ΕΦΕΕ.

Στις διακοπές του Πάσχα 1976 η Ένωση δραστηριοποιήθηκε στο νησί. Πραγματοποίησε έκθεση προοδευτικού βιβλίου και αντιφασιστικής αφίσας σε βιβλιοπωλείο της Μύρινας, για την οποία ζήτησε να της παραχωρηθεί το Γαροφαλίδειο κάτι που αρνήθηκε το Νοσοκομείο. «Άραγε η έκθεση βιβλίου δεν βρίσκεται μέσα στους κοινωφελείς και πολιτιστικούς σκοπούς για τους οποίους έγινε και χρησιμοποιείται η αίθουσα;», σχολίαζαν πικρά οι υπεύθυνοι της Σ.Ε.Λ. Προφανώς, η πολιτική σκοπιμότητα έπαιξε πάλι το ρόλο της.

"Λημνιακή Γενιά" 02/Μάης-Ιούνης '76

 Διοργάνωσε αντιφασιστική εκδήλωση στο «Μαρούλα», με αφορμή την επέτειο της 21^ης Απριλίου (συνέπεσε με την Μεγ. Τετάρτη), με ομιλία και προβολή ταινίας καθώς και συνεστίαση νεολαίας σε ταβέρνα της Μύρινας που περιλάμβανε και κλήρωση βιβλίων. Επίσης, μετείχε στις εκδηλώσεις για την εργατική Πρωτομαγιά, τις οποίες διοργάνωσε το Σωματείο Οικοδόμων Λήμνου.

Στις θετικές ενέργειες της Σ.Ε.Λ. αναφέρεται το στήσιμο της κοινοτικής βιβλιοθήκης στον Κάσπακα που εγκαινιάστηκε τον επόμενο Σεπτέμβριο. Δυο χρόνια αργότερα περιλάμβανε περίπου 200 βιβλία και επιτελούσε σημαντικό επιμορφωτικό ρόλο, παρά «την ψυχολογική βία και τις κακόβουλες διαδόσεις από τους αντιδραστικούς κύκλους», όπως αναφέρουν δημοσιεύματα (19/9/1976 και 3/8/1978).

Ίσως ακούγεται παράξενο στις ημέρες μας, που κυριαρχεί η απαξίωση της πολιτικής και ο ατομισμός, αλλά εκείνη την περίοδο η ένταξη σε μια φοιτητική νεολαία σήμαινε κοινωνικοποίηση, σήμαινε αλληλεγγύη, σήμαινε άνοιγμα οριζόντων, σήμαινε πολιτισμό. Αποτελούσε χώρο μαθητείας και καταφύγιο για το νέο και την νέα που προέρχονταν κατά κανόνα από μια κλειστή, συντηρητική, επαρχιακή κοινωνία. Εκεί εύρισκαν έναν χώρο όπου μπορούσαν να «μιλήσουν» τη γλώσσα τους και να ανασαίνουν ελεύθερα. Το φοιτητικό κίνημα ήταν ζωντανό, ενεργό, δεν είχε εκφυλιστεί. Γι’ αυτό οι συνελεύσεις, στις οποίες τον πρώτο λόγο είχαν οι παρατάξεις της αριστεράς, ήταν μαζικές και ενεργητικές.

Στην έντονα πολιτικοποιημένη, μεταπολιτευτική περίοδο, και πολύ περισσότερο στον φοιτητικό χώρο, ήταν αναμενόμενο το ίδιο κλίμα να μεταφερθεί και στη δράση του λημνιού σπουδαστικού σωματείου, το οποίο δεν περιορίστηκε σε τοπικές πρωτοβουλίες αλλά ανέπτυξε ευρύτερη πολιτική δράση. Π.χ. στο πνεύμα αυτό εξέδωσε ψήφισμα για την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων, που αποτελούσε παλλαϊκό αίτημα εκείνη την περίοδο, καθώς είχε γίνει γνωστός ο ρόλος των ΗΠΑ στην εγκαθίδρυση της χούντας αλλά και στη διχοτόμηση της Κύπρου:

«Η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων συμπαραστέκεται και συμμετέχει στον αγώνα του λαού μας για την εθνική ανεξαρτησία και πιστεύει πως ο ίδιος πρέπει να αποφασίσει με δημοψήφισμα για το ξερίζωμα των Αμερικανο-Νατοϊκών βάσεων από τη χώρα μας» (Λημνιακή Γενιά τ. 2).

"Λημνιακή Γενιά", 04/Οκτ.-Νοέμ.-Δεκ. '76

Την επόμενη σπουδαστική χρονιά 1976-77 η Σ.Ε.Λ. ξεκίνησε δυναμικά με τα εγκαίνια της καινούργιας Λέσχης της, στις 23 Οκτώβρη 1976, στην οδό Κωλέττη 32, 2^ος όροφος, κοντά στην πλατεία Εξαρχείων. Η αίθουσα, που είχε διακοσμηθεί με τοπικό χρώμα, καθιερώθηκε ως στέκι των μελών και αποτέλεσε χώρο συνάντησης και επικοινωνίας. Η βραδιά των εγκαινίων συνεχίστηκε με γλέντι σε ταβέρνα, ενώ στις αρχές Νοέμβρη διοργανώθηκε ημερήσια εκδρομή στη Νέα Μάκρη.

Με εφαλτήριο τη νέα Λέσχη της η Σπουδαστική Ένωση έκανε σημαντικά πράγματα. Διοργάνωσε εκδήλωση για το ρεμπέτικο τραγούδι, με αναφορές στις ρίζες του και παρουσίαση τραγουδιών. Τις μέρες της γιορτής του Πολυτεχνείου λειτούργησε στη Λέσχη έκθεση βιβλίου και αφίσας, με αντιφασιστικό-αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο. Η θητεία του πρώτου Δ.Σ. της Σ.Ε.Λ. έκλεισε με τη διοργάνωση σε ταβέρνα στα Ιλίσια γλεντιού υποδοχής για τους πρωτοετείς σπουδαστές, στους οποίους δόθηκαν βιβλία. Προσήλθαν πολλοί περισσότεροι από όσους ανέμεναν οι διοργανωτές, δείγμα της απήχησης που είχε αρχίσει να αποκτά η Σπουδαστική Ένωση.

Αυτό φάνηκε από την απολογιστική Γ.Σ. που πραγματοποιήθηκε στις 5 Δεκέμβρη 1976 και τις εκλογές που ακολούθησαν στις 12 Δεκέμβρη, στις οποίες μετείχαν 100 άτομα, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 72% των μελών. Ήταν φανερό πως με τη δράση της η Σ.Ε.Λ. είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη των Λημνίων φοιτητών και είχε εξελιχθεί σε πόλο συσπείρωσης και σημείο αναφοράς.

Στις εκλογές μετείχαν παρατάξεις με ξεχωριστά ψηφοδέλτια, όπως στις φοιτητικές σχολές. Στο πενταμελές Δ.Σ. εκλέχτηκαν τρία μέλη από την Πανσπουδαστική (65 ψήφοι) και δύο από την ΠΑΣΠ (28 ψήφοι). Επίσης, έλαβαν: ΠΕΑΣ 1 ψήφο, λευκά 2, άκυρα 3.

Το νέο Δ.Σ. συγκροτήθηκε ως εξής: Γιώργος Πιαντές πρόεδρος, Αμαλία Ναρλιώτου αντιπρόεδρος, Έλσα Παπαγγελή γεν. γραμματέας, Χρυσάνθη Μανωλέρη ειδ. γραμματέας, Δώρα Μούχαλου ταμίας.

"Λημνιακή Γενιά" 04/Οκτ-Νοέμ-Δεκ 76

Το 1977, εκτός από τη συνέχιση της έκδοσης του περιοδικού και των άλλων δράσεων, σε ειδική σύσκεψη στις 11 Ιουνίου η Ένωση προγραμμάτισε τη διοργάνωση θερινών εκδηλώσεων στο νησί. Σημαντικότερη από αυτές ήταν η συγκέντρωση συμπαράστασης στον κυπριακό λαό, την οποία διοργάνωσε στις 29 Ιουλίου στο κινηματοθέατρο Μαρούλα, σε συνεργασία με το Σωματείο Οικοδόμων Λήμνου «Αναγέννηση». Παρέστησαν ο έπαρχος Λήμνου Απόστολος Ποδηματάς, ο δήμαρχος Μύρινας Γεώργιος Π. Χατζηχαραλάμπους και πλήθος κόσμου. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Κλέων Παπαλοΐζος, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Πανελλήνιας Επιτροπής Αλληλεγγύης προς τον Κυπριακό Λαό (ΠΕΑΚΛ).

Με την εκδήλωση αυτή, που είχε τεθεί υπό την αιγίδα του Δήμου Μύρινας, η Λήμνος συμμετείχε στη Διεθνή Εβδομάδα Αλληλεγγύης που προωθούσε η ΠΕΑΚΛ, σε συνεργασία με διάφορους τοπικούς φορείς. Η επιτυχημένη διοργάνωσή της και στη Λήμνο δείχνει πως η Σ.Ε.Λ. είχε καταξιωθεί ως ένας σοβαρός και υπεύθυνος φορέας του νησιού.

Την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 1977 η Σπουδαστική Ένωση κάλεσε τα μέλη της σε Γ.Σ. στα γραφεία της οδού Κωλέττη 32, πιθανότατα για τον προγραμματισμό των αρχαιρεσιών αλλά δεν γνωρίζουμε άλλες λεπτομέρειες, δηλαδή πότε έγιναν, ποιοι εκλέχτηκαν κλπ.
Τέλος, εξέδιδε ημερολόγια. Διασώζονται του 1977 και του 1978.

  

Ημερολόγια 1977 και 1978

[Αρχείο Ν. Πυρουνάκη]

Η έκδοση του περιοδικού «Λημνιακή Γενιά»

Μια από τις πρώτες ενέργειες της Σ.Ε.Λ. ήταν η έκδοση περιοδικού, η Δελτίου όπως αυτοπροσδιορίζεται στο εξώφυλλο του πρώτου τεύχους, με υπεύθυνο έκδοσης τον εκάστοτε πρόεδρο της Ένωσης. Στο πρώτο τεύχος, που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1976, σημειώνεται ότι φιλοδοξούσε να διαβάζεται από κάθε συμπατριώτη, όχι μόνο από φοιτητές. Γράφει στο εκδοτικό σημείωμα:

«Θέλουμε να γίνει ένα μέσο ζωντανής παρουσίασης και προβολής των προβλημάτων και των λαϊκών παραδόσεων του νησιού μας, ζητημάτων που απασχολούν τους Λημνιούς σπουδαστές, όλων των επικαίρων ζητημάτων που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον τους».

"Λημνιακή Γενιά" 01/Απρίλης '76

Για την επιτυχία της έκδοσης ζητούσε την εγγραφή όσο το δυνατόν περισσότερων συνδρομητών (100 δρχ. η ετήσια συνδρομή, 50 η εξάμηνη) και ανταποκρίσεις όλων των συμπατριωτών για ζητήματα που τους απασχολούν. Φιλοδοξούσε να εκδίδεται μηνιαία αλλά η κυκλοφορία του δεν ήταν τακτική ούτε τηρείτο η έκδοση ανά μήνα. Από τα έξι τεύχη που έχω υπόψη μου, τα πέντε ήταν είτε διπλά είτε τριπλά, ως εξής:

1/Απρίλης 1976, 

2/Μάης-Ιούνης 1976, 

3/Ιούλης-Αύγουστος-Σεπτέμβρης 1976, 

4/Οκτώβρης-Νοέμβρης-Δεκέμβρης 1976,  

5/Γενάρης-Φλεβάρης 1977,  

6/Μάρτης-Απρίλης 1977.

Στο εξώφυλλο του πρώτου τεύχους, εκτός από τον τίτλο «Λημνιακή Γενιά» και την επισήμανση «Σπουδαστική Ένωση Λημνίων», δηλώνεται πως τα γραφεία βρίσκονται στην οδό Νικηταρά 6. Από το τεύχος 3 ως διεύθυνση των γραφείων αναγράφεται η οδός Κωλέττη 32, κοντά στην πλατεία Εξαρχείων.

Στο εξώφυλλο του περιοδικού κυριαρχεί μια φωτογραφία με χορευτές από το νησί, που φορούν παραδοσιακές στολές και χορεύουν τον κεχαγιάδικο. Επίσης, αναγράφονται επιγραμματικά τα περιεχόμενα: Ελληνοτουρκικό, Μετανάστευση, Συνεταιρισμοί, Μαθητικά προβλήματα, Προβλήματα επαρχιώτη σπουδαστή, Για την 21η Απριλίου, Αγροτική ζωή και γυναίκα.

Είναι εμφανές πως η θεματολογία δεν ήταν αποκλειστικά λημνιακή αλλά περιλάμβανε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος, κατά βάση πολιτικά. Άλλωστε η νεολαία της εποχής ήταν έντονα πολιτικοποιημένη, όπως ήδη αναφέραμε. Το πρώτο τεύχος ήταν μάλλον 16σέλιδο αλλά δεν έχουμε πλήρες αντίτυπο. Από τις σελίδες που έχουμε στη διάθεσή μας προκύπτει πως η αρθρογραφία του είχε σαφώς αριστερές-κεντροαριστερές αναφορές, με αντινατοϊκή, αντιαμερικανική αντίληψη.

Στο τεύχος δημοσιεύονται ακόμα αποφάσεις της ΕΦΕΕ και μια φιλειρηνική επιστολή προς την τουρκική νεολαία, την οποία συνυπογράφουν οι Σπουδαστικοί Σύλλογοι των νησιών του Αιγαίου: Λήμνου, Λέσβου, Χίου, Σάμου, Ικαρίας, Δωδεκανήσου. Υπάρχουν, φυσικά, τα νέα της Σ.Ε.Λ. και η δράση της. Η επιστολή είχε δημοσιευτεί και στον ημερήσιο τύπο (βλ. Ριζοσπάστης 25/3/1976).

Στο τεύχος 2, στο εξώφυλλο υπάρχει μόνο μια φωτογραφία από το θερισμό, επίκαιρη μιας και εκδόθηκε τον Ιούνιο. Δεν αναφέρονται τα περιεχόμενα, από τα οποία είναι γνωστό μόνο ένα άρθρο για το συγκοινωνιακό πρόβλημα του νησιού. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, τονίζονται οι δυσκολίες που είχαν, όσοι σπουδαστές ετοιμάζονταν να πάνε στο νησί για το καλοκαίρι, λόγω των ακριβών ναύλων.

 

Το φθινοπωρινό τεύχος 3, έχει στο εξώφυλλο μια φωτογραφία από σχολική τάξη, ίσως από τη Λήμνο. Στον πίνακα της αίθουσας αναγράφεται «Θέλουμε Σχολεία». Στη λεζάντα διαβάζουμε: «Έναρξη της σχολικής χρονιάς. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές του Γυμνασίου Μύρινας». Προφανώς, το συγκεκριμένο θέμα αποτελούσε ένα από τα περιεχόμενα του τεύχους.

Το τεύχος 4 είναι χριστουγεννιάτικο. Στο εξώφυλλο υπάρχει ένα χαρακτικό με το περιστέρι, σύμβολο της ειρήνης και οι ευχές: «Η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων εύχεται Χρόνια Πολλά, Καλή Χρονιά, Ειρήνη, Αγάπη, Κοινωνική Πρόοδο». Από τη μοναδική σωζόμενη εσωτερική σελίδα, μαθαίνουμε πως εκτός από τα νέα της Σ.Ε.Λ., στο τεύχος υπήρχαν άρθρα για τους ναυτικούς και για το ρεμπέτικο (προφανώς από την εκδήλωση που είχε πραγματοποιήσει η Ένωση).

 

Από τα τεύχη 5 και 6 έχουμε μόνο τα εξώφυλλα, που δεν παρέχουν πολλές πληροφορίες. Το ένα έχει φωτογραφία ενός απόμαχου να πίνει τον καφέ του στο καφενείο και το άλλο μια φωτογραφία του Ρωμαίικου παρμένη από το κάστρο.

Αποτίμηση και συνέχεια

Η Σπουδαστική Ένωση δεν μακροημέρευσε. Μετά την αποφοίτηση των ιδρυτών της, ο αρχικός ενθουσιασμός κόπασε, το περιοδικό έπαψε να εκδίδεται και η δραστηριότητά της ατόνησε. Το 1978 έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για τη δράση της, οι οποίες μάλιστα αφορούσαν πολιτικές πρωτοβουλίες όχι σε άμεση σχέση με τη Λήμνο.

Συγκεκριμένα η Σ.Ε.Λ. αναφέρεται στον μακρύ κατάλογο των σωματείων που μετείχαν σε εκδήλωση για την ειρήνη και την ασφάλεια στη Μεσόγειο, η οποία πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 6 Μαρτίου 1978 στην αίθουσα της Πανηπειρωτικής Ομοσπονδίας (Κλεισθένους 15), με κεντρικό ομιλητή τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Ευάγγελο Γιαννόπουλο (τον μετέπειτα υπουργό των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ), συμμετοχή της Δόμνας Σαμίου με το συγκρότημα της, έκθεση φωτογραφίας και αφίσας κλπ. (Ριζοσπάστης 4/3/1978).

Επίσης, το Σάββατο 16 Δεκέμβρη 1978 οι εθνικοτοπικές Λέσβου, Λήμνου, Χίου, Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, Σάμου και Ικαρίας διοργάνωσαν εκδήλωση για τα 60χρονα του ΚΚΕ, στην αίθουσα της Πανηπειρωτικής Ομοσπονδίας. Περιλάμβανε: «αφηγήσεις αγωνιστών, έκθεση φωτογραφίας και ντοκουμέντων από το κίνημα των νησιών, προβολή σλάιντς, νησιώτικα αντάρτικα τραγούδια και προβολή ταινίας από το 10^ο Συνέδριο του ΚΚΕ» (Ριζοσπάστης 14/12/1978).

Από την ανακοίνωση είναι εμφανές πως στην Ένωση κυριαρχεί πλέον η Κ.Ν.Ε. Επίσης, δεν αναφέρεται ως «σπουδαστική» αλλά ως «εθνικοτοπική», διότι ουσιαστικά, η Σ.Ε.Λ. δεν λειτουργούσε. Τους επόμενους μήνες ξεκίνησε η διαδικασία μετατροπής της σε σύλλογο νεολαίας και συγκεκριμένα την 1η Απριλίου 1979, όπως αναφέρεται σε σχετική πρόσκληση:

«Η Σπουδαστική Ένωση Λημνίων καλεί τα μέλη της και όλους τους νέους από τη Λήμνο που μένουν στην Αθήνα, σε συγκέντρωση που θα γίνη την Κυριακή 1 Απρίλη στα γραφεία της, Νικηταρά 6 (5^ος όροφος). Βασικό θέμα είναι: «Η μετατροπή του σπουδαστικού συλλόγου σε σύλλογο νεολαίας Λήμνου» (Ριζοσπάστης 30/3/1979).

Τα συγκεντρωθέντα μέλη της Σπουδαστικής Ένωσης και άλλοι νέοι ίδρυσαν τον Σύλλογο Νέων Λήμνου (Σ.Ν.Λ.), ο οποίος απευθυνόταν όχι μόνο στους φοιτητές αλλά γενικότερα στη νεολαία του νησιού, στους νέους επιστήμονες, εργαζόμενους κλπ. Σημαντικός καρπός αυτής της προσπάθειας υπήρξε η έκδοση της εφημερίδας "Λήμνος", αρχικά 15νθήμερης κι αργότερα μηνιάτικης, η οποία εκδόθηκε το 1978 ή 1979 (στις 31/7/79 ο Ριζοσπάστης αναδημοσίευσε από την εφ. ΛΗΜΝΟΣ άρθρο για το νησί). Κυκλοφορούσε ως το 1990 (περίπου 140 φύλλα) ως εφημερίδα του Σ.Ν.Λ. Εκδιδόταν στην Αθήνα (στο φ. 24/29-2-1980 ανέφερε πως είχε γραφεία στην οδό Νικηταρά 6, 5^ος όροφος) αλλά η ειδησεογραφία της ήταν καθαρά λημνιακή.

εφ. ΛΗΜΝΟΣ 24/29-2-1980

εφ. ΛΗΜΝΟΣ 125/Αύγ-Σεπ. 1988

Παρά τη μικρή διάρκεια ζωής που είχε η Σπουδαστική Ένωση, το στίγμα που άφησε στη λημνιά νεολαία υπήρξε έντονο και φάνηκε τα επόμενα χρόνια. Κατά την δεκαετία του ’80 στα χωριά της Λήμνου ιδρύθηκαν δεκάδες πολιτιστικοί σύλλογοι, με έντονη δράση. Στους περισσότερους οι πρωτεργάτες ήταν παλιά μέλη της Σ.Ε.Λ. που μετά τις σπουδές τους επέστρεψαν στο νησί. Είχαν χορευτικά τμήματα, έφτιαξαν βιβλιοθήκες, ανέβαζαν θεατρικά, αναβίωσαν έθιμα, δημιούργησαν ομάδες εθελοντών για καθαριότητα και καλλωπισμό, πραγματοποιούσαν θερινές εκδηλώσεις με περιεχόμενο μορφωτικό, αθλητικό, ψυχαγωγικό και αποτέλεσαν κύτταρα πολιτισμού τόσο στη Μύρινα όσο και στη λημνιακή ύπαιθρο. Αρκετοί από αυτούς τους συλλόγους είναι ενεργοί μέχρι σήμερα.

Σημείωση. Όπως αναφέρθηκε τα σχετικά τεκμήρια που παρατίθενται προέρχονται από το αρχείο του Νίκου Πυρουνάκη και μου τα προώθησε η Βούλα Μούχαλου. Τους ευχαριστώ και τους δύο. Εάν κάποιος άλλος έχει στο προσωπικό του αρχείο σχετικά ντοκουμέντα για τη Σπουδαστική Ένωση (έγγραφα, δημοσιεύματα, φωτογραφίες κλπ) ή τεύχη του περιοδικού, ας τα στείλει ώστε το άρθρο να συμπληρωθεί με περισσότερες λεπτομέρειες. Επίσης, καλό είναι όποιος τυχόν κατέχει τεύχη του περιοδικού, να τα παραδώσει στην Καρατζάδειο Βιβλιοθήκη της Μύρινας καθώς αποτελούν κομμάτι της ιστορίας του νησιού. Επιπλέον στοιχεία αντλήθηκαν από το αρχείο των εφ. Ριζοσπάστης και Έθνος που υπάρχει στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Θοδωρής Μπελίτσος, Απρίλης 2019