Σε λίγες ώρες θα αποχαιρετήσουμε το τρέχον έτος και θα υποδεχτούμε πανηγυρικά το νέο ελπίζοντας σε μια πιο χαρούμενη χρονιά. Για άλλη μια χρονιά ετοιμαζόμαστε να ζήσουμε αυτή την ψευδαίσθηση που επαναλαμβάνεται για πολλούς αιώνες κάθε 365 ή 366 μέρες. Αυτή η πολύ επίμονη ψευδαίσθηση, όπως την αποκαλούσε ο Αϊνστάιν, να διακρίνουμε το παρελθόν από το μέλλον, υπάρχει μόνο και μόνο επειδή εμείς θελήσαμε να υπάρχει τεμαχίζοντας τα γεγονότα σε στιγμές, ώρες, ημέρες, βδομάδες, μήνες, έτη, αιώνες κλπ, κλπ. Και βρίσκουμε αφορμές για να τη γιορτάσουμε, καθιερώνοντας επετείους, γενέθλια, πρωτοχρονιές, όταν το χρονόμετρο καταγράφει μια οριακή στιγμή.
Διότι χρόνος είναι ό,τι μετρά το ρολόι, όπως είχε πει κάποτε ξανά ο Αϊνστάιν σε κάποιον φορτικό που τον ρωτούσε επίμονα «τι εστί χρόνος». Και τα ρολόγια δουλεύουν κατά το δοκούν του κατόχου τους. Όταν εμείς θα μετράμε αντίστροφα τα δευτερόλεπτα στο Σύνταγμα, στη Νέα Ζηλανδία θα ονειρεύονται ζαλισμένοι από τη σαμπάνια που κατανάλωσαν λίγες ώρες ενωρίτερα στο πρωτοχρονιάτικο πάρτι, ενώ στη Νέα Υόρκη θα τρέχουν ακόμα για τα τελευταία βραδινά ψώνια ενόψει της αλλαγής του χρόνου. Σε πολλά μέρη του πλανήτη θα αδιαφορούν τελείως για τη γιορτή, διότι τα δικά τους χρονόμετρα και ημερολόγια δεν ταυτίζονται με το δικό μας.
Αυτή η εντύπωση λοιπόν, πως κάτι αλλάζει από τις 11:59 της 31ης του Δεκέμβρη ως τις 00:01 της 1ης του Γενάρη, είναι απλά μια ψευδαίσθηση, την οποία αφενός δεν την βιώνουν όλοι την ίδια χρονική στιγμή αφετέρου δεν αφορά όλους τους κατοίκους του πλανήτη. Ο απόλυτος κοσμικός χρόνος ρέει ανεξάρτητα από τις δικές μας μεθόδους μέτρησης. Για μας υπάρχει μόνο όσο μπορούμε να παρατηρούμε τις αλλαγές που συμβαίνουν τόσο στον ουρανό όσο και στο γήινο περιβάλλον που ζούμε.
Η λέξη «ζούμε» είναι η κομβική λέξη που προσδιορίζει τη σχέση μας με το χρόνο. Για τον καθένα μας ο χρόνος βιώνεται από τη στιγμή που φασκελώσαμε τη μαμή ως την άδηλη στιγμή του επιθανάτιου ρόγχου. «Εξεμέτρησε το ζην» λέγανε παλιότερα για κάποιον που απεβίωσε, μια φράση που είναι γνωστή από την δημώδη βυζαντινή γλώσσα, στην οποία αποτυπώνεται η σχέση του χρόνου με την βιωτή.
Μόνο το «ζην», λοιπόν, μας αφορά. Το πριν και το μετά το ζην, αφορούσε τους προγόνους μας και θα απασχολήσει τους επιγόνους μας αντίστοιχα. Παραζαλισμένοι από τη γιορτή, από την προετοιμασία για το πάρτι, από την προσμονή για το φλουρί της βασιλόπιτας, ξεχνάμε το «ζην», ξεχνάμε πως το προσωπικό μας χρονόμετρο τρέχει με τον ίδιο σταθερό ρυθμό. Έτσι συνέβαινε ανέκαθεν, ανεξάρτητα με το πώς μετρούσαν τις μέρες και τα χρόνια, κι έτσι θα συμβαίνει αενάως είτε αλλάξουν είτε δεν αλλάξουν τα σημερινά ημερολόγια στο μέλλον.
Αυτό το «ζην» πρέπει να σκεφτούμε πώς θα το αξιοποιήσουμε επωφελώς για τον εαυτό μας, για τους κοντινούς μας ανθρώπους, για την κοινωνία γενικότερα, όχι σωρεύοντας υλικά αγαθά αλλά προσφέροντας αγάπη, χαμόγελα, κατανόηση. Διότι το θαύμα της δικής μας βιωτής συνέβη άπαξ δια παντός στην ιστορία του σύμπαντος, δεν είναι πρόβα που μπορείς να την κάνεις δέκα φορές μέχρι να πετύχεις το σωστό, δεν έχει pause όπως το βίντεο για να το σταματήσεις προσωρινά και να ξεκινήσεις αργότερα, δεν έχει restart μετά το “The End” ούτε έχει σίκουελ νο 2, νο 3, νο 4 όπως κάποιες ταινίες.
Ας είναι η αποψινή γιορτή της αλλαγής του χρόνου, αφορμή να σκεφτούμε πόσο θετικό είναι το πρόσημο που έχουμε καταγράψει μέχρι τώρα και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να το βελτιώσουμε, πριν να είναι αργά. Διότι όπως λέει ο Ελύτης στο «Παράπονο»: «δεύτερη ζωή δεν έχει».
Θ. Μπελίτσος, 31.12.2024
